“Âlemde hiçbir harabî manzarası, bugünkü edebiyatımızın belirttiği sefalet derecesinde hazin olmadı.
Eski -isterse asîl ve muhteşem olmasın da Barok ve Rokoko varî bir taklit piçi olsun- binanın yanında şimdi bir çingene çadırı bile kalmamış ve pırıl pırıl insanî idrâk cevherleri, mahalle çocuklarının zıp zıp eşyası olmuştur.” (Necib Fazıl Kısakürek, Allah Kulundan Dinlediklerim, 4. Basım, s. 198)
Şiirin hâli meydanda… Büyük Doğu Mimarı’nın belirttiği gibi “eski binanın yanında şimdi bir çingene çadırı bile kalmamış.” Daha önce de belirttiğimiz şekilde, Cumhuriyet dönemi Türk şairleri Osmanlı’dan, yâni gelenekten (divan, halk ve tekke şiirini kastediyoruz) devraldıklarını ve başta Fransız şiiri olmak üzere Batıdan çaldıklarını pazarladılar. Mirasa kendilerinden kattıkları ciddiye alınacak müsbet hamleleri yok. Eskiye hayat vermesi ve onu asırların ötesine taşıması gereken yenilikler, Cumhuriyet şairlerinin elinde “eski”yi son kırıntısına kadar parçalayan bir kasab bıçağı hâline geldi. Orijinal olmaya çalışanlar komikleşmişler; yeniliğin tabiî bir hâl olduğunu, anlamsız tuhaflıklar yapmakla ve bu maskaralıklara felsefî izâhlar(!) getirmekle “yeni” olunmayacağını anlayamamışlardır.
“Eski”ye bağlı olduğunu iddia edenler ise mirası tüketmiş ve o servetin üzerine, yarının şairleri için borç senedinden başka ciddi bir şey bırakmamıştır.
Bugün şiir bir kümes hayvanı hâline gelmiştir; artık uçmuyor.
(…)
Roman ve Hikâye, dünya edebiyatı karşısında “hâkimiyet kavgası veren bir mahiyete” bürünememiş, “kendisini teklif edecek” çapa erişememiştir. Romanın istediği geniş senteze gücü yetmeyenler hikâyeye sığınmışlar, lâkin hikâyenin de kendine hâs zorluklarından kaçınmışlardır. Önce de ifâde ettiğimiz gibi, Türk hikâyeciliği kolayca yazar sayılmak isteyenlerin sığınağıdır.
Romancılar, “Türk romanı vardır” hükmünü verdirtecek “farklı” bir eser yazamamış; “farklı” çıkışlar yapanlar kendilerini yenileyememiş, yâni kendilerini bile aşamamışlardır. Taklidin had safhada olduğu bahsin adıdır Türk romanı.
(…)
Cumhuriyet dönemi edebiyatında ferdî plândaki birkaç müsbet hamle, şiir ve hikâyede “kitablık çapa” ulaşamamış, romanda ise “ekol” hâline gelememiştir. Bu “müsbetlik”, olması gerekene göre değil, piyasadaki yokluk ortamına göredir.
Açıkçası, bütün iyi niyetimize ve “belki ideale yakın bir şey buluruz” çabamıza rağmen, gördüğümüz, vardığımız şudur: CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI, SANATIN “NE OLMASI” GEREKTİĞİNDEN ZİYADE, “NE OLMAMASI” GEREKTİĞİ BAKIMINDAN ÖNEMLİ… İstikbâlin münekkidini de bu yönüyle alâkadar edeceğini sanıyoruz.
Bu dönem edebiyatı “yarım oluşların”, yâni bir nev’i “olamayışların” edebiyatıdır. Büyük Doğu Mimarı konuşsun:
“Birinci Dünya Harbi’nden bugüne kadar sanat hayatımız üzerinde verilmiş hükümlerin özü toptan ve kabaca şudur:
– Sanat yok, sanatkâr yok, hareket yok! Yeni nesil kuvvetsiz, gayesiz, nizamsız… Nerede beklenen sanatkâr?..
Bu hükmün görebildiği şey bir hastanın derisindeki uçukluk gibi vakıanın en üst ve en sığ tabakasıdır.
Kimse bu vakıanın dibine inmeye, bugünkü neslin içinde kopan faciayı kökünden seyretmeye, sanatın bütün dünyada geçirdiği ihtilaçlardan bugünkü Türk nesline düşen payı aramaya ve sormaya zahmet etmiş değildir. (…)
Sanki yeryüzünde bir âfet olmuş, küreyi cin çarpmış, bir karpuz kabuğu yerine bir dünya parçası akıntıya kapılmıştır. Birçoklarının işleye işleye bitiremediği ve her okur-yazarın bilmediği bu deri değiştirme değil, kemik değiştirme hadisesi, köhne evimiz dünyanın bacasında bir yıldırım çevikliğiyle içeriye dalmış, her odanın bütün eşyasını tavan arasına kaldırmıştır.” (Necib Fazıl Kısakürek, Hitabeler, 3. Basım, Büyük Doğu Yay., İstanbul 1989, s. 52-53)
Ve “son hüküm”de son söz İbda Mimarı Salih Mirzabeyoğlu’nun:
“Fikir geleneği olmayan bir topluma mensubuz; bu yüzden kendi içtimaî bünyemizden olduğunu gösterici bir üretim olmadığı gibi, bu bünyeye irca edilmesi gereken dış dünya verimi karşısında da şaşkınız… Bunun olmadığı yerde, nerde kaldı ki “sanat üzerinde düşünme” davası… Şu veya bu sahada boy gösteren sanatkârlarımız ise, “sanatı üzerinde düşünmek” adına yalnızca günübirlik, vaziyeti kurtarmaya yönelik, reklâm metnini andıran ve cehdini “ukdeli” görünmeye vermiş lâflar ediyorlar…” (Salih Mirzabeyoğlu, Şiir ve Sanat Hikemiyatı – Estetik ve Ahlâk, İBDA Yay., İstanbul 1989, s. 13)
KAYNAKLAR
1) Abdurrahim Karakoç, Vur Emri, Ocak Yay., Ankara 1992
– Dosta Doğru, Ocak Yay., Ankara 1992
2) Ahmet Arif, Hasretinden Prangalar Eskittim, Cem Yay., 1997
3) Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Dergah Yay., İstanbul 1992
– Hikâyeler, Dergah Yay., İstanbul 1996
– Bütün Şiirleri, Dergah Yay., İstanbul 1994
– Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergah Yay., İstanbul 1995
4) Arif Nihat Asya, Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Ötüken Yay., İstanbul 1992
5) Attila İlhan, Kurtlar Sofrası, Bilgi Yay., Ankara 1995
– Hangi Batı, Bilgi Yay., Ankara 1996
– Böyle Bir Sevmek, Bilgi Yay., 1996
– Elde Var Hüzün, Bilgi Yay., 3. Basım
– Ayrılık Sevdâya Dâhil, Bilgi Yay., Ankara 1997
6) Beşir Ayvazoğlu, Eve Dönen Adam, Ötüken Yay., İstanbul 1996
7) Cahit Külebi, Bütün Şiirleri, Adam Yay., 1993
8) Cahit Sıtkı Tarancı, Otuz Beş Yaş, Can Yay., İstanbul 1996
9) Cahit Zarifoğlu, Şiirler, Beyan Yay., İstanbul 1989
10) Cemal Süreyya, 100 Aşk Şiiri, Yön Yay., 1991
11) Cemil Meriç, Bu Ülke, İletişim Yay., 8. Basım, İstanbul 1993
– Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İletişim Yay., 1993
– Kırk Ambar, Ötüken Yay., İstanbul 1980
12) Cengiz Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel, Ötüken Yay., İstanbul 1995
– Dişi Kurdun Rüyâları, Ötüken Yay., İstanbul 1993
– Elveda Gülsarı, (çev. Refik Özdek), Ötüken Yay., İstanbul 1995
– Kasandra Damgası, (çev. Ahmed Pirverdioğlu), Ötüken Yay., İstanbul 1997
13) Cengiz Dağcı, Anneme Mektuplar, Ötüken Yay., İstanbul 1992
– Korkunç Yıllar, Ötüken Yay., İstanbul 1989
– Yurdunu Kaybeden Adam, Ötüken Yay., İstanbul 1991
– Onlar da İnsandı, Ötüken Yay., İstanbul
– O Topraklar Bizimdi, Ötüken Yay., İstanbul 1991
– Ölüm ve Korku Günleri, Ötüken Yay., İstanbul 1991
14) Edip Cansever, Yerçekimli Karanfil, Adam Yay., İstanbul 1997
15) Erol Güngör, Sosyal Meseleler ve Aydınlar, Ötüken Yay., İstanbul 1994
16) Faruk Nafiz Çamlıbel, Han Duvarları, Atlas Kitabevi, 1990
17) Haldun Taner, On İkiye Bir Var, Bilgi Yay., İstanbul 1988
18) Halikarnas Balıkçısı, Anadolu Efsaneleri, Bilgi Yay., 7. Basım, İstanbul
– Çiçeklerin Düğünü, Bilgi Yay., 2. Basım, İstanbul 1996
19) Hasan Hüseyin, Acıyı Bal Eyledik, Bilgi Yay., İstanbul 1995
20) Hüseyin Nihal Atsız, Bozkurtların Ölümü, Baysan Yay., İstanbul 1992
– Bozkurtlar Diriliyor, Baysan Yay., İstanbul 1992
– Ruh Adam, Baysan Yay., İstanbul 1997
– Deli Kurt, Baysan Yay., İstanbul
– Dalkavuklar Gecesi, Z Vitamini, Baysan Yay., İstanbul 1992
21) İsmet Özel, Erbain, Şûle Yay., İstanbul 1997
22) Kemal Tahir, Devlet Ana, Tekin Yay., 12. Basım, 1996
– Yol Ayrımı, Adam Yay., istanbul 1993
– Kurt Kanunu, tekin Yay., 6. Basım, 1996
23) Knut Hamsun, Pan, Can Yay., İstanbul 1990
– Victoria, (çev. Behçet Necatigil), Can Yay., İstanbul 1990
– Toprak Yeşerince, (çev. Vahdet Gültekin), Altın Kalem Yay., İstanbul 1971
24) Marcel Proust, Geçmiş Zaman Peşinde I, (çev. Yakup Kadri Karaosmanoğlu), M.E.B. Yay., İstanbul 1992
25) Mehmet Akif Ersoy, Safahat, Huzur Yay., İstanbul 1990
26) Mehmet Selimoviç, Derviş ve Ölüm, İşaret Yay., İstanbul 1988
27) Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri 2, Dergah Yay., İstanbul 1997
28) Maupassant, Seçilmiş Hikâyeler, (çev. Ferid Namık Hansoy), İnkılap ve Aka Yay., İstanbul 1970
29) Mustafa Necati Sepetçioğlu, Kilit, Ötüken Yay., İstanbul 1972
– Anahtar, İrfan Yay., İstanbul 1988
– Kapı, İrfan Yay., İstanbul 1988
– Konak, İrfan Yay., İstanbul 1988
– Çatı, İrfan Yay., İstanbul 1988
30) Mustafa Saka, Esvedeyn, Timaş Yay., İstanbul 1988
31) Nazım Hikmet, 835 Satır, Adam Yay., 1995
– Kuvâyi Milliye, Adam Yay., 1993
32) Necib Fazıl Kısakürek, Hikâyelerim, Büyük Doğu Yay., 5. Basım, İstanbul 1992
– Bir Adam Yaratmak, 8. Basım, 1992
– Çile, 18. Basım, 1992- Kafa Kâğıdı, 3. Basım, 1989
– Allah Kulundan Dinlediklerim, 4. Basım, 1993
– Aynadaki Yalan, 4. Basım, 1991
– Bâbıâli, 4. Basım, 1990
– Hitabeler, 3. Basım, 1989
– Çerçeve 1, 1985
– Sabır Taşı/Ahşap Konak, 3. Basım, 1988
– Namık Kemâl, 3. Basım, 1992
33) Oğuz Atay, Tehlikeli Oyunlar, İletişim Yay., İstanbul 1994
– Korkuyu Beklerken, İletişim Yay., İstanbul
34) Orhan Kemâl, 72. Koğuş, Can Yay., 14. Basım, İstanbul 1993
35) Orhan Pamuk, Yeni Hayat, İletişim Yay., 22. Basım, İstanbul 1994
36) Orhan Veli, Bütün Şiirleri, Adam Yay., İstanbul 1997
37) Osman Selim Kocahanoğlu, Türk Edebiyatında Necip Fazıl Kısakürek, Hakkındaki Tüm Yazılar 1, Ağrı Yay., İstanbul 1983
38) Peyami Safa, Yalnızız, Ötüken Yay., İstanbul
– Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Ötüken Yay., İstanbul 1997
– Biz İnsanlar, 1997
– Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, 1997
– Fatih Harbiye, 1994
– Bir Tereddüdün Romanı, 1997
– Sözde Kızlar, 1993
– Sanat Edebiyat Tenkit, 1990
39) Salih Mirzabeyoğlu, Şiir ve Sanat Hikemiyatı -Estetik ve Ahlâk-, İBDA Yay., İstanbul 1989
– Kayan Yıldız Sırrı -Şâh Eser, Şâheser-, 4. Basım, 1996
– Tilki Günlüğü, cild 1, 1991
– Gölgeler -Yaşadığımız Günler-, 2. Basım, 1987
– Adımlar -1984’den 1996’ya-, 1997
– Büyük Muztaribler I -Düşünce Tarihine Bakış-, 1998
– Parakutâ’, 1997
– İstikbâl İslâmındır -Denenmemiş Tek Nizâm-, 3. Basım, 1995
– Marifetname -Süzgeç ve Şekil-, 1986
– Müjdelerin Müjdesi, Göy Yay., İstanbul 1982
40) Sabahaddin Ali, Kağnı/Ses, Cem Yay., 1994
41) Sait Faik Abasıyanık, Medarı Maişet Motoru, Bilgi Yay., İstanbul 1992
– Havuz Başı/Son Kuşlar, 1992
– Sevgiliye Mektup, 1993
42) Selim Gürselgil, Batı Edebiyatına Bakış ve Tilki Günlüğü, Akademya Kitaplığı, İstanbul 1988
– Akademya Dergisi, sayı 7, 1997
– Bedîiyyat Dergisi, sayı 4, 1998
43) Sevgi Gökdemir, Ahmet Kutsi Tecer, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987
44) Tarık Buğra, Yarın Diye Birşey Yoktur, Ötüken Yay., İstanbul 1991
– Küçük Ağa, 1993
– Osmancık, 1989
– Gençliğim Eyvah, 1989
– Firavun İmanı, 1989
– Yağmur Beklerken, 1992
– Dönemeçte, 1991
– Dünyanın En Pis Sokağı,
– Politika Dışı, 1992
45) Toker Yayınları Edebî Heyeti, Peyami Safa, İstanbul 1984
46) Türk Dili Dergisi, sayı 481-482, Ocak-Şubat 1992
47) Yahya Kemâl Beyatlı, Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., 1993
– Edebiyata Dair, 1971
– Aziz İstanbul, M.E.B. Yay., İstanbul 1995
48) Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kiralık Konak, İletişim Yay., 14. Basım, İstanbul 1996
49) Yüksel Kanar, Ahmet Haşim, Morpa Kültür Yay., İstanbul 1992
Kaynak: H.Y. “Hikâye, Roman ve Şiir Çevresinde Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına Toplu Bakış” başlıklı henüz yayınlanmamış bir eser çalışmasının bölümler hâlinde naklidir. “Akademya’ya Doğru Sitesi”, 2001-2005 (2010 öncesi arşiv yazılarımızda yazarlarımızın adları, açık isimleriyle yayınlandıklarında yazılarını yeniden tashih ihtiyacı duyabilecekleri ihtimaline nazaran, yazarlarımızın talebi olmadıkça sadece isimlerinin baş harfleriyle paylaşılmakta, böylece bu önemli ve değerli arşivimizden kamuoyunun istifadesi amaçlanmaktadır.)
