I. BÖLÜM
Yanılmıyorsam 1998 yılında Türkçe’ye çevrildi “Ulyssis”. Tercümeyi de galiba Nevzat Erkmen yapmıştı ve 7,5 yılda tamamlayabildiğini belirtmişti. Bu eser her yerde çalkantılara yol açıyordu. Kimileri “reklâm” diyordu. Meselâ Yunanistan’da “Odyseas” ismiyle çevrilen bu kitabın yanında 2 tane de “anlama kılavuzu” satılıyordu. Anlı şanlı yazarlar, kitabın “ütopik anarşizm”i anlattığını öne sürüyorlardı. Eseri anlayamadığı için strese giren, hatta intihar eden akademisyen düzeyinde kişilerin bulunduğu fısıldanıyordu. Neticede “anladım” diyene pek rastlanmıyordu. Evet bu fırtınaları koparan adamın ismi James Joyce.
James Joyce, 22 Şubat 1882’de Dublin’de doğdu; yani o bir “Irish” (İrlandalı). Önceleri zengin daha sonra ise fukaralaşan bir ailenin 10 çocuğundan en büyüğü. Eğitimini “Jesvit” (Cizvit) okullarında ve Dublin Üniversitesi’nde tamamladı. Üniversitedeki hocaları, onun bir “dehâ” olduğu konusunda mutâbıktılar. 1902 yılında Tıp tahsili için Paris’e gitti ve orada şiire başladı; skeçler de yazdı. Derdi “estetik bir sistem” formüle etmekti. 1903 Nisanı’nda Dublin’e geri döndü zira annesi ölümcül bir hastalığa tutulmıştu. 1904 yazında Galway’li genç bayan Nora Barnacle ile tanıştı. İkisi birlikte Pola’ya (Hırvatistan’da bir yer) gittiler ve orada birkaç ay kaldılar. 1904’te Trieste’ye gitti, 7 aylık bir Roma ikâmeti ve 3 kez Dublin seyahati dışında 1915’e kadar burada (Trieste/İtalya) kaldı. Burada, bayan Nora’dan bir kızı ve bir oğlu oldu.
Joyce’un ilk eseri “Oda Müziği Şiirleri” oldu ve 1907’de Londra’da yayınlandı. İkincisi, bir hikâye kitabı olan “Dubliners-Dublinliler” yine Londra’da 1914’te yayınlandı. İtalya’nın 1. Dünya Savaşı’na girmesiyle Joyce da Zürih’e geçti ve 1919’a kadar orada kaldı. Bu dönemde “Genç Bir Adam Olarak Sanatkârın Portresi” (1916) ve “Sürgünler” (1918) isimli eserleri yayınlandı. Oradan Paris’e gitti ve 1914’ten beri üzerinde çalıştığı “Ulysses” isimli eserini (1922) yayınladı. Aynı yıl, “Finnegans Wake” (Wake kelimesi; 1. Geminin iskele tarafı 2. Kuzey Britanya’da bir bayram 3. Eski İrlandaca’da ‘Sabahlayan ölü’ anlamlarına geliyor; burada muhtemelen her üç anlamı da ve belki bilmediğimiz başka anlamları da mûteber.) isimli eserini yazmaya başladı.
Ciddi bir göz problemi ve kızının da zihnî bir hastalığı mevcuttu. Kitabını 1939’da tamamladı. 1940 Aralık’ında Zürih’e döndü ve 13 Ocak 1941’de orada öldü. Fluntern Mezarlığı’na gömüldü.
Finnegans Wake’in Türkçe’ye çevrilmediğini (çevrilemeyeceğini) biliyorum; herhangi bir başka dile de çevrilebileceğini zannetmiyorum. Zaten içinde onlarca dilden kavram, deyim ve kelimeler var. Meselâ, aslında bir fizik terimi olan “QUARK” kelimesini de onun kullandığı biliniyor.
Burada Fainnegans Wake’in çevirisini yapacak değiliz elbette; fakat onun bazı bölümlerine farklı bir zâviyeden yaklaşıp, edebî olmasa da fikrî-felsefî-dinî bir yorum-polemik ortaya koymaya çalışacağız. Rastgele…
İndiana Notre Dame Üniversitesi İrlanda Araştırmaları bölümü proflarından Seamous Deane bu eser için şunları söylüyor:
“Finnegans Wake’le ilgili söylenecek ilk şey ‘okunamaz’ olduğudur. F.W.’in bir roman olduğunu söylemek çok zor, fakat bunu inkâr etmek de bir o kadar güç. Kendisini tarihe, kültüre ve tecrübeye açan bir kitap. Joyce kendisini ve bizi çok karmaşık ve sonsuz bir tercümeler dizisinin içine sokuyor. Kitap İngilizce yazılmış ama aynı zamanda İngilizce’ye karşı da. Kendisini İngilizce’ye tahvil ediyor ve kendisini İngilizce’den berî tutuyor. Bazen tek bir kelime veya kelimenin bir parçası okuyucu için soru teşkil ediyor…”
İşte böyle uzayıp gidiyor değerlendirme; sayfalarca… Bu kitabı bir şâheser olarak kabul edenler de var, “Bullshit” (zırva) olarak ele alanlar da. Görelim…
Sayfa 104:
“In the name o Annah the Allmaziful, the Everliving, the Bringer of Plurabilities, haloed be her eve, her singtime sung, her rill be run, unhemmed as it is uneven!”
Bu “Joyce’ça” paragraftaki “düzeltme”leri yapalım evvelâ.
1- İngilizce’de “Allmaziful” diye bir kelime yok. Peki bu kelimeyi nasıl okumalı/yazmalı? Meselâ, “All-maze-ful” şeklinde! Peki bir anlamı olabilir mi?
“Maze” kelimesi İngilizce “labirent/dolambaç” mânâsına gelir.
Düz mantıkla olmaz a, “all-maza-ful” uydurma kelimesine bir de uydurma bir mânâ yüklersek: “Her şey/Hepsi/Bütün lâbirentlerle dolu” diyebiliriz. Fakat Joyce’un, eskaza benim gibi düşünmüş olsa, muradını anlamak mümkün görünmüyor.
2- Yine İngilizce’de “Plurability” kelimesi yok. Peki onu nasıl yazalım? Bu bir öncekine göre daha kolay görünüyor: Plurality+Ability…
“Plurality”: Çoğunluk, kat kat artış, ekseriyet.
“Ability”: Kâbiliyet.
O hâlde yine “sentetik” mânâlandırma temelinde “Plurability” kelimesini “çoğulluk kâbiliyeti” veya “artış yeteneği” olarak çevirebiliriz.
3- Ve dahî İngilizce’de “Singtine” diye bir kelime de yok. Ancak şöyle olabilir; “sing” ve “time”; yani:
“Sing”: Şarkı söylemek (Sing a song), ötmek, şakımak, çığırmak, ıslık çalmak, tegannî etmek, ilâhi okumak.
“Time”: Zaman.
Şöyle tercüme edilebilir bu halde: “Şarkı söyleme zamanı” veya “İlâhi okuma vakti”.
1- Ayrıca İngilizce’de “Rill” diye bir kelime de yok. Onu da “reel” olarak düşünürsek, “Dinamik dans/hareketli-çevik dans, Horon” diye çevirebiliriz.
Evet “Joyce’ça” paragrafın içindeki dört kavramı aklımız sıra “düzelttik”! Şimdi bu düzeltmeler muvacehesinde evvelâ bir çevirelim (böylece):
“Arefesi hâlelenmiş (ayçalanmış), ‘şarkı söyleme zamanı’ şarkı(sı) söylenmiş, hareketli dansı/horonu akıp gitmiş, sıradışıymış/anormalmiş gibi çevrelenmemiş/etrafı sarılmamış, çoğulluk kâbiliyetlerinin getiricisi, Hayy, bütün dolambaçlarla dolu (olan) Annah adına.”
Bu ne berbat bir tercüme diyenlere itiraz etmem; hakikaten de öyle. Fakat zaten beni asıl alâkadar eden de bu tercüme değil. O sebeple başka tercüme-tefsirlere yelken açmak şart oldu.
2- “Allmaziful”un yerine “Almighty” sıfatını yerleştirirsem, “bütün dolambaçlarla dolu (olan)” yerine “Kâdir-i Mutlak” diye; “(Al) Merciful”u koyarsam, “Rahman” diye çeviriyorum.
Joyce’un Samî dillerine olan ilgisini ve İbrânîce bildiğini, Arapça’yı da bilebileceğini biliyorum.
Bu cümleden destek alarak, Joyce’ça “All”u “Al” biçiminde yazıyorum.
“(Al) Merciful”, oluyor “Al Rahman”; hâliyle “Errahman”.
“Annah”ı “Allah” diye okursam şu hâle dönüşüyor:
“In the name of ALLAH, the (Al) Merciful…”
Yani: “Rahman olan Allah’ın adıyla (adına)…”; yani “Bismillâhirrahmân…”
Eğer “Almighty”i koyarsak:
“In the name of ALLAH, the Almighty, the Everliving…”; yani: “Kâdir-i Mutlak ve Hayy(ül Kayyum) olan ALLAH’ın adıyla…”
“Kâdir-i Mutlak”: Omnipotence.
“Hayy(ül Kayyum)”: Omnipresence.
Sonra…
“… Unhemmed as is uneven”; mot a mo tercüme ettiğimizde: “Sıradışıymış/anormalmiş gibi etrafı sarılmamış/çevrilmemiş” şeklinde oluyor…
Peki ya…
“MUHAMMED (sav) IS UNEVEN” yani: “MUHAMMED (sav) SIRADIŞIDIR”şeklinde okunabilir mi? Bence evet. Ben de biliyorum güzel bir İngilizce değil; “Joyce’ça” çeviri yapmaya, Joyce’u anlamaya çalışıyoruz.
“Arefesi hâlelenmiş”i acaba “Gelişi belli oluyor, işâretli” biçiminde tefsir edebilir miyiz? Ben deli bir kimse olduğum için önümü açık buluyorum…
“Şarkı söyleme zamanı şarkı(sı) söylenmiş”i, “İlâhisinin / Mezmurunun söylenme zamanı gelmiş” diye okuyorum.
“Hareketli dansı akıp gidiyor” zâten…
“Çoğulluk kabiliyetlerinin getiricisi”ni, “Kitleleri uyandıran” olarak idrak ediyorum.
Bütün bunları söyledikten sonra, “son tecrit”i herkesin hayâl gücüne ve divânelik seviyesine bırakıp, kimseyi sınırlamıyorum.
Sayfa 104-105’ten bazı başka alıntılar da yapalım…
“The Augusta Angusstissimost for Old Seabeastius Salvation.”
Baştaki metodla gidelim:
“Angusstissimost” kelimesi İngilizce değil, başka bir dilce de değil; melez…
“Anguish”: İng. Boğuntu, ağır sıkıntı, ıstırab.
“Augusta”: Lat. Mujaddes, Yüce.
“İssimo”: İtalyanca bir son ek olup, “en” anlamını verir. Örnek: “Bellissimo”; en güzel.
“Most”: İng. “En” anlamını verir,
Joyce’ça “Angusstissimost” kavramı, “En büyük ıstırab/sıkıntı” veya “En mukaddes, en yüce, yüceler yücesi” biçiminde okunabilir.
Joyce’ça, “Seabeastius” ne olabilir?
1- Sebastius / Sebastian kelimesinin orijini Yunanca “Σεβαστός-Sevastos” kelimesinden gelir ve “saygıdeğer, muhterem” mânâsınadır. “San Sebastian-Aziz Sebastian” ismi de buradan mülhem.
2- “Sea-beast”… Sea: İng. Deniz. Beast: İng. Hayvan (Genel olarak yabanî hayvan). “Sea-beast”: Deniz hayvanı.
Topluca tercüme edecek olursak; ya:
“Kadim Saygıdeğer’in kurtuluşu için mukaddes ıstırablar ıstırâbı.”
Veya:
“Eski Deniz Hayvanı’nın kurtuluşu için mukaddesler mukaddesi.” diyebiliriz.
Ben birinciden yanayım.
Devamla…
“Rockabill Booby in the Wave Trough.”
1- Joyce’ça “Rockabill” nosyonu İngilizce’de yok
Rock: Kaya. Fiil olarak: Silkmek, kımıldatmak, sallamak.
Able: Elverişli, muktedir.
Bill: 1- Gaga. 2- Hesap. 3- Tiyatro veya konser proğramı. 4- Afiş. 5- Kâğıt para. 6- Nâzım plân. 7- Budama bıçağı…
Booby: Puhu, Ahmak/Budala…
Wave: Dalga…
Trough: Tekne, kilo…
Meselâ:
Rock-able (Rockable): Silkelenmeye, kımıldatılmaya, sarsılmaya elverişli. Silkelenebilir.
Rock a bill: Bir gaga salla, afiş salla, kâğıt para salla, budama bıçağı salla.
“Dalga teknesinde silkelenebilir Puhu”.
“Dalga teknesinde silkelenebilir ahmak”.
“Dalga teknesinde puhu gagasını salla”.
“Dalga teknesinde ahmak bıçağını salla”.
Siz istediğiniz gibi devam edebilirsiniz…
Ve…
“By the Stream of Zemzem under Zigzag Hill.”
“Zigzag tepesinin altında(ki) Zemzem akıntısıyla”…
Zigzag: İng. Yalpalama, “Z” çizerek hareket etme.
(T) zigi: Yun. Tartı.
Saga: İzlanda destanı.
Zic, zeyc: Arapca. Yıldızların yerlerini ve dolaşımlarını tesbit eden gösterge.
Zilal: Kur’an’da bir sûre; zelzele.
Zik: Arapcaç Sıkıntı, darlık.
Zag: Farsca. Karga.
Sâk: Arapca. Baldır, incik, sap, kenar. Saka: Artçılar, ordunun gerisinde bulunan asker.
Sâki: Arapca. Su veren, su dağıtan, içki dağıtan.
Sakka: Su taşıyan adam.
Ve…
“The Best in the West”.
“Batı’da en iyi.”
Ve…
“The Fokes Family Interiar”.
Joyce’ça “Fokes”, İngilizce’de yok. Onun yerine “Fox”u (Tilki) koyarsak; “Tilki ailesi iç (dahil).”
Sayfa 308…
“Pantocracy-Aun
Bimutualisu-Do
Interchangeability-Tri
Naturality-Car
Superfetation-Cush*
Stabimobilism-Shay
Periodicity-Shockt
Consummation-Ockt
Interpenetrativeness-Ni
Predicament-Geg**
*Kish is for antisheirst…
**And gags for skool and crossbuns…”
Joyce burada 10 tane kavram sıralıyor. Açık söylemek gerekirse, ben biraz paranoyak olduğum için aklıma ilk gelen şey “Sefer Sefirot” (Kabbala’daki 10 prensip) oluyor. Her neyse…
Bakalım;
1- Pantocracy: Yunanca “παντοκρατορία” (pantokratorya) kelimesinden mülhem ve “Mutlak Hüküm” mânâsına geliyor. Joyce, bu kavramın karşısına “Aun” yani “Bir” yazıyor. Joyce, ilk sıraya “Pantocracy”yi koymuş; Kabbala’daki “Hogmah” gibi…
2- Bimutualism: “Çift karşılıklılık” mânâsına… Joyce’a göre “2” numara bu. Gel de huylanma! “Şekinah” da böyle değil mi?
3- Intervhangeability: “Karşılıklı değişebilirlik”; “3” numara…
4- Naturality: Tabiîlik, doğallık…
5- Superfetation: Joyce’ça, bu kelimenin karşısındaki “Cush”un (Beş) yanına işâret konulmuş ve aşağıya da not düşülmüş: “Kish is for anticheirst”… “Kish”, “Cush”un karşılığı yani “5”. Joyce’ça “anticheirst”in aslı “anti-shrist” yani “Deccâl”; “Beş Deccâl içindir…”!
6- Stabimobilism: Joyce’ça, bu kelime de sentetik. “Stabilism”: Kararlılık, sebatkârlık, istikrar. “Mobilism”: Hareketlilik. “Stabimobilism”: Kararlı/istikrarlı/sebatkâr hareketlilik…
7- Periodicity: Dönemsellik
8- Consummation: Tüketim.
9- İnterpenetrativeness: Joyce’ça; “Karşılıklı duhûliyet”, “Karşılıklı hulûliyet”…
10- Predicament: Dolaştırma, karıştırma. Joyce, bu kavramın karşısına yine işâret koyuyor ve aşağıya şu notu düşüyor: “And gags for skool and crossbuns…”
Gag: Tıkaç, burunluk, mizah, nezaketsiz şaka.
Bun: Çörek, simit-açma, (saçlar için) örgülü.
Skool: Joyce’ça olduğu için “Skull” diye okuyacağız, yani “Kafatası”.
Cross: Çapraz, Haç, Çarmıh.
“Bun” yerine de “Bone”, yani “kemik”i koyalım ve şöyle okuyalım:
“Ve çapraz kemikler ve kafatası için nezaketsiz şakalar.”
İşte tam burada karşımıza mühim bir kavram çıkıyor: “SKULL AND BONES”; “Kafatası ve Kemikler”!
Illuminati isimli Masonik teşkilâtın ABD uzantısı. 1833’de Yale Üniversitesi’nde General Williams Russel tarafından örgütleniyor. Üye olabilmek için “WASP” olmanız gerekiyor. Yani White: Beyaz, Anglo-Saxon, Protestan…
Evet, 628 sayfalık “okunamaz” / “anlaşılamaz” kitaptan sadece 2 sayfayı mahdut edebî birikimimizle “okumaya” çalıştık. Muhtemelen yanlış ve eksik “okuduk”. Fakat şu bir hakikat ki, Joyce “zırvalamıyor”; zorluyor. Herhâlde, dünyada başka bir dile çevrilemeyen böyle bir eseri okumak için Joyce’ça bilmek gerekiyor; vesselâm…
2 Eylül 2002
***
II. BÖLÜM
James Joyce’un “Finnegans Wake” isimli eserinde çok sayıda “İngilizce olmayan” (farklı dillerden) melez ve üstelik kimi zaman da “Joyceça” kelime ve mefhumlara bakmaya devam edelim.
Kitab “Riverrun” diye başlıyor. En klasik mânâda “river runs” yani “nehir akıyor / akar” olarak ifade edilebilir. Fakat birleşik yazılması ve sonunda bir”s”nin eksik olması gerek estetik gerek esoterik (bâtınî) gerekse de edebî tefsirlere müsaade ediyor.
“Rive” fiili İngilizce’de “iki (yapışık) şeyi birbirinden ayırmak” mânâsına geliyor. Yine “yırtmak, paralamak, parçalamak, koparmak” mânâlarına da geliyor. Zira bu “riverrun”ı izleyen cümle “past Eve and Adam’s” şeklinde yani “Asem ve Havva’nın ki geçti”. (Acaba) buradaki “Riverrun”ın “Rive” kısmının “Adem ve Havva’nın birbirinden ayrılması, koparılması” ile bir alâkası olabilir mi? Bence var. Peki “Rrun” veya “Er-Run” kelimelerine hangi mânâları yükleyeceğiz?
Run: İngilizce “Koşu, koşmak, akım, akmak vs. gibi anlamlarına geliyor.
Rund: Almanca, sıfat olarak “Yuvarlak” mânâsına, zarf olarak “Yaklaşık olarak” mânâsına.
Buradan çok tatminkâr bir mânâya varamıyoruz.
“Run”ı tersinden okuduğumuzda heyecanlanmak için bir neden buluyoruz: “Nur”.
“Rive”, Fransızca “Kıyı, yaka, sahil” mânâsına. “Rive en-Nur”: “Nur Kıyısı veye “Nur Yakası”.
Yine İngilizce’de “Erroneous” kelimesi: Yanıltıcı, aldatıcı” mânâsına. “Rive Erroneous”: Yanıltıcı / aldatıcı yaka / kıyı. Cennet buudundan, Arz buuduna (aldatıcı buud) tenezzül; Adem ve Havva’nınki?! “Riverrun, past Eve and Adam’s”. Fakat bu “Riverrun”la ilgili en ekstrem değerlendirmeyi Isus Theodoros yapıyor: “Ortadaki 2 “R”, Rahman ve Rahîm’i ifâde ediyor!..” Evet, Joyce, eserine “Rahman ve Rahîm” olanın ismiyle başlamak istiyor.
2. paragrafın başında “Violer d’amores” diye bir tâbir var. “Violer” Fransızca “tecâvüz etmek, şiddet uygulamak” mânâsına. Kelime tâ Yunanca “Ba” (Via: Şiddet) kelimesine kadar gidiyor. “Amore” ise İtalyanca “Aşk” mânâsına. Bu şekilde yazıldığında tâbirin bir mânâsı yok. Doğrusu “Violeurd’ Amours” yani “Aşkların mütecâvizi” meâlen “Aşkları ifsâd eden” mânâsına.
Biraz ileride “Passencore” diye bir ifâde-terim var. Bu terimin %90 ihtimâlle Fransızca “Pas encore” (Pazankor diye okunu) olduğunu söyleyebiliriz. Mânâsı: “Henüz değil, Daha değil”. Küçük bir ihtimâlle ve zorlama bir tefsirle İngilizce “pass – en – core” (buradaki “en”, Fransızca ve İspanyolca “de”, “da”, “içinde” gibi anlamlar taşır, yani İngilizce değil). Bu melez ifâseyi “çekirdeğe geçiyor” veya “çekirdekte geçiyor” diye tercüme edebiliriz.
Az evvelinde bu defâ Lâtince bir ifâde var: “Commodius Vicus”.
Commodus: Münâsip, vantajlı, şanslı, zevkli mânâsına.
Vieus: Cadde, sokak, köy, Roma’da (İmparatorluk dönemi) semt mânâlarında.
“Commodus Vicus”: Münâsip sokak, şanslı sokak, zevkli sokak, münâsip köy, zevkli semt gibi mânâlara geliyor.
Cümledeki kullanımı şöyle:
“Sir Tristram, violer d’amores… had passencore rearrived from North Armorica…”
Evvelâ Yoyceça’dan İngilizce’ye çevirelim:
“Sir Tristram, violeur d’amours… had pas encore rearrived from North America…”
Türkçesi: “Sör Tristram, aşkların mütecâvizi, henüz Kuzey Amerika’dan dönmedi…”
Sir Trist-tram. Aslında “Tristram” diye bir isim yok; doğrusu “Tristan” olmak gerek, k, bu isimde İngiliz ismi değil. Fakat burada yine melez bir mefhum var: Tris-tram.
“Tris”: Yunanca, “Üç kere” veya “Üç” mânâsına.
“Tram”: İngilizce, “Sokak vasıtası, Vagonet” mânâsına. Bildiğimiz Tramvay kelimesi buradan mülhem: Tram-way yani “Tram yolu”.
3Tram, 3 sokak vasıtası, 3 vagonet. Tramvay’ın Kuzey Amerika’dan henüz Küçük Avrupa’ya (Britanya) gelmediği şeklindeki tefsiri çok “sığ” buluyorum. Ama Tramvay’ın -en azından o dönem itibariyle- aşkları ifsâd edici bir şey olmasını anlayabilirim.
“The scraggy isthmus of Europe Minor…”
Isrhmus: Yunanca “Boğaz, derbend” mânâsına bir coğrafî ve tıbbî terim.
Europe Minor: İng. “Küçüj Avrupa” mânâsına. Böyle bir coğrafî-kültürel-siyâsî terim yok, fakat “Asia Minor” (Küçük Asya) diye bir siyâsî-coğrafî terim var ve “Anadolu”yu tanımlıyor. Surope Minor buradan mülhem. Büyük ihtimâlle “”üyük Britanya”yı “Küçük Avrupa” olarak görüyor Joyce.
“Küçük Avrupa’nın kemiksi (kemikli) boğazı…”
“Oconee” kelimesi kuvvetle muhtemelen “Ocean” (Okyanus-Okeanos). “…by the stream Oconee” yani “by the Ocean stream” (Okyanus akıntısıyla). Belki de “O’Conney” diye okumak gereklidir.
“Laurens County’s gorgios…”
Γεωργός (Georgos): Yunanca «Çiftçi, rençber mânâsına.
County: İng. “Bir eyâletin adârî birimi, eyâlet, vilâyet” mânâsına.
“Laurens vilâyetinin rençberi…”
“… Jhem or Shen had brewed by arclight and rory end to the regginbrow was to be seen ringsome on the aquaface.”
Brew: İng. (Çay) Kaynamak, (Bira) Köpürmek. Evvelden hazırlamak, ön hazırlık yapmak, donanmak, techiz olmak mânâlarında.
Arc: İng. Yay.
Arch. İng. Tak. Kubbe
Ancak “Arch”, “ARŞ” mânâsına da geliyor. Yani “GÖKKUBBE”. “Arclight”: Yay ışığı. “Archlight”: ARŞ ışığı, ARŞ’ın NURU!
Brow: İng. Kaş, uç mânâsına.
Regent: İng. Kral yardımcısı, (ABD’de) Danıştay âzâsı.
“Regginbrow”: Joyceça. Kral yardımcısının kaşı. Doğru yazalım: “Rainbow”. Yani Alâim-i Semâ (Gökkuşağı, Ebemkuşağı):
“Jhem”: Cem. “Shen”: Şen. Cem-şen (Cem-şin) veya “Cim” ve “Şın”. James Joyce’un aile içindeki ismi “Jim”.
“Rory” kelimesi Joyceça. Latince “Rorifer” kelimesi “çiğ taşıyan, çiğ taşıma, şebnem taşıyan” mânâsına.
“Ringsome” kelimesi de Joyceça, yani İngilizce değil.
“Some”: İng. Yüzük, halka, çelenk, döngü-çevrim, spiral, çete, zümre, hizb, gürûh, güreş meydanı, ring mânâlarında.
Burada “Ring-some”ı çelengimsi”, hâle-aura gibi” şeklinde tercüme ediyoruz.
“Aqua”: Latince. Su, yağmur, deniz, göl, nehir mânâlarında.
“Face”: İng. Yüz, veche.
“Aqua-face”: Su yüzlü. “Âb-ı Rû”: Yüzsuyu. Irz, namus, haysiyet.
Şimdi cümleyi yeniden yazalım:
“Jhem or Shen had brewed by Arclight and rorifer end to the rainbow was to be seen ring-some on the aquaface”.
“Cem veya Şen ARŞ’ın NÛRU’yla techiz edildiler (kaynayıp köpürdüler, hazırlandılar) ve Alâim-i Semâ’nın yanında şebnem (çiy, gece nemi) taşıyıcısı, Âb-ı Rû’nun üzerinde hâlevârî (aura gibi) görünüyordu.”
Burada “şebnem taşıyıcı” (Rorifer)’dan kasıt, muhtemelen bir “ARŞ MELEĞİ”, diğer bir deyişle “HAMELE-İ ARŞ” (Alun / İlliyun Meleği). İng. “ARCHANGEL”, Fr. “ARCHANGE”, Yun. “ARMANGELOS” mefhumlarıyla karşılanıyor. “ARŞ’IN NURU”nu taşıyanlar da bu “ARŞ MELEKLERİ”. Cem (Jhem) Joyce’un kendisidir ve “ÂB-I RÛ’yu ve onun başının/yüzünün etrafında bir HÂLE (AURA / AYÇA) göründüğünü döylüyor. Evet, Joyce bir “MELEK”i târif ediyor.
Bu arada, ÂLAİM-İ SEMÂ kelimesinin Fransızca karşılığının ARC EN-CİEL (Gök’te Yay, kuşak) olduğunu bir not olarak düşelim.
Joyce’da görülen bir özellik de, yanyana (ayırımsız) bir sürü harfin tek bir kelime veya cümle gibi yazılması. İlk bakışta mânâsız gibi görünen bu seriler acaba gerçekten mânâsız mı?
Sayfanın 3. Paragrafının başındaki örneği alalım:
“Bababadalgaraghtakamminarronnkonnbronntonnerronntuonnthunntrovarrhounawnskawntoohoohoorderenthurnuk!”
Şimdi bu uzun seriyi gelişigüzel ayıralım:
Baba – badal – garagh – takam – min – arron – Konn – Bronn – Tonn – Erronn – Tuonn – Thunn – Trovarr – Hounnawn – skawn – too – hoohoor – de – nenthurnuk!
GARAGH:
Gar: Arapça. 1. Mağara, in 2. Defne ağacı.
Yâr-i Gâr: Mağara gönüldaşı. Hz. Ebû Bekir’e verilen bir isim.
Âgâh: Farsça. Bilgili, haberli, öngörülü, uyanık.
GAR-ÂGÂH: Mağara haberlisi, Mağara öngörülüsü. Mağarayı bilen.
ARRONN:
Âharôn: İbrânice. Harun (AS).
Aaron: İng. Harun (AS).
MİN:
Min: Arapça. …den, …den beri.
Mine (Min): Fr. Maden ocağı.
Mine (Mayn): İng. 1. Maden ocağı. 2. Benimki. 3. Mayın. 4. Lâğım. 5. Lâğım kazmak. 6. Maden çıkarmak.
TONN:
Ton: İng. 1. Ağırlık ölçüsü (1000 kg.). 2. Ziyâde, çok. 3. 100 mil seviyesinde hız.
Tone: İng. 1. Ton (ses aksi). 2. Ton (Ren tayfı). 3. Ortam, karakter, atmosfer. 4. Tabâbet terimi olarak hâl, durum, dirilik (kas tonusu).
TOO:
Too: İng. 1. …de (dahî), ve. 2. Ve de…, 3. Çok, hayli, epeyce.
DE:
De: Fr. 1. Nın,nin. 2. Den, dan.
HOOHOOR (HU – HUR):
Hu: Arapça. Allah’ın isimlerinden biri (Hüviyet).
Hor: Farsça. 1. Güneş. 2. Işık. 3. Değersiz, ehemmiyetsiz, bayağı. 4. Yiyen, yiyici mânâsına gelen bir son ek.
Hur: Farsça. Güneş.
Hur: Arapça. Gözünün akı karasından fazla olan iri gözlüler.
Hûri: Arapça. Bir cennet varlığı. Sevgili.
Hura: Arapça. İri gözlü kadın.
Hûr: İbrânice. 1. İnce beyaz pamuklu kumaş, ince pamuk, beyaz kumaş, beyaz elbise. 2. Hol, delik, hapishâne.
Hôra: Yunanca. Diyar, memleket, ülke.
Hori’: İbrânice. Harâret, kızgınlık, öfke, beyaz ekmek, Seir Dağı’nda yaşayan tarihî bir halk.
HOUNNAWN (HUN – AVN)
Hûn: Farsça. 1. Kan. 2. Öç. 3. Öldürme.
Avn: Arapça. Yardım, yardımcı.
THUNN
Tun: İng. Varil, bir sıvı ölçüsü (252 galon).
Tune: İng. 1. Armoni, aheng. 2. Melodi. 3. Ton. 4. Maksad. 5. Niyet. 6. Gâye. 7. Nöbetçi. 8. Hedef.
Tunny: İng. Ton balığı.
Tunne: Kürtçe. Yok.
TUONN
Bu kelime muhtemelen âtîde keşfolunacak bir atom-altı (sub-atomic) partikülü (parçacığı) heber veriyor. Bilindiği gibi “Quark” kelimesi de ilk defa Joyce tarafından kullanılmıştı. Joyce kitabına aldığı bu (Quark) kelimenin ne mânâya geldiğini kendisinin de bilmediğini, rüyâsında gördüğünü söylemişti. Meson – Lepton – Muon – Prion – Hadron gibi bir parçacık olarak “tuon”u da gelecekte görebileceğimizi sanıyorum.
KONN (KÜN)
Kûn: Arapça. “Ol”, “Olsun” mânâsına. Allah’ın yaratma-oldurma emri.
Kün: Arâmîce. Bir Fenike şehri.
ERRONN
Erroneous: İng. Aldatıcı, yanıltıcı.
TROVARR (THROW OVER)
Trove: İng. Hazine.
Trouver: Fr. Bulmak.
Throwover: İng. Terketmek.
SKAWN (SCAVENGE)
Scavenge (Skevenc): Yolları süpürüp temizlemek.
Burada Hz. Yahya’nın, Hz. İsa’yı kasden, “Ben, gelecek olanın yollarını süpürüp temizliyorum.” Kelâmına dikkat.
BABA
Birçok dilde “Baba” mânâsına.
Baba: İbrânice. Gözbebeği (Göz elması da denir İbrânice’de).
BADAL
Badal: İbrânice. 1. Seçilmiş veya ayrılmış olmak (Seçilip ayrılmış olmak). 2. Parça, kısım. 3. Kulak kepçesi.
Görüldüğü gibi birçok “mânâsız”(!) mefhumun “Joyceça” bir mânâsı var.
Bir diğer Joyceça kelime: “Oystrygods”.
Doğrusu “Ostrogots”, yan, “Ostrogotlar”; Kavimler Göçü sırasında Avrupa’ya gelen bir kavim.
Ôstrakon: Yunanca. Sedef kabuk, kiremit parçası, çanak-çömlek, kabuklu deniz hayvanları için kullanılan genel terim.; örn. İstiridye.
Ôstros: Eski Yunanca. Öfke.
Got: Almanca. İlâh.
God: İng. İlâh.
Ôstrako-gods: Kabuklu deniz hayvanlarının ilâhları.
Ôstro-gots: Öfke(li)-İlâhlar.
Ve bu kez; “Fishygods” yani “Vizigotlar”. Bir diğer kavim.
Fish: İng. Balık.
Got: Alm. İlâh.
God: İng. İlâh.
Fishy-Got: Balık-İlâh.
Joyce, “Kékkek” diye bir kelime kullanıyor.
Kék: Macarca. Mavi.
Keg: İngilizce. Küçük varil.
Cake (Keyk): İng. Kek.
Kék-cake: Mavi Kek.
Joyce, “Hayair” diye bir kelime kullanıyor.
Hayy: Arapça. Allah’ın bir ismi. Diri, canlı, sağlam.
Hayâ: Ar. Ar, namus. Utanma, sıkılma. Günahtan kaçınma.
Hayr: Ar. Yarar, fâide, iyilik.
Air: İng. / Fr. Hava.
Aera: Yun. Hava.
HAYY-AİR: Canlı Hava, Hayat veren Hava.
Bir diğer uzun kelime:
“Hierarchitectitiptitoploftical.”
Bir kelimeden kaç kelime çıkar?
Hierarchy – Architect – Archetype – Topple – Optic(al) – Loft – Tip top.
Bir diğeri:
“Muzzlenimiissilehims.”
Buradan neler çıkar?
Missile – Muzzle – Muzzlims (Muslims).
Bunların dışında sadece ilk 3 sayfada Joyceça veya farklı dillerden kullanılan kelime veya mefhımlar şunlar:
Tauftauf
Mishe mishe (Mişmiş)
Venissoon: Fr. Venir (Vônir: Gelmek) + İng. Soon (Erken). Yani “Erken gelmek? Veya Venice (Venis: Venedik)?
Nathandjoe: Nathan – Joe
Old Isaac: Eski (Yaşlı) İshak.
Pftjschute. Pefto: Yun. Düşmek + Chute (Şüt): Fr. Düşüş, şut. Veya; Pft – Jesuite (Cizvit)?
Brékkek
Ualu
Quâouauh
Camibalistic: Cannibalism: Yamyamlık. Veya; Kabbalistic (Kabbala’ya değgin)
Malachus: Malachi. Bir İbrânî kabilesi
Jiccup
Iseut
Deuteronomy. Yun. Deftero: İkinci + Nômos: Kanun, nizam. İncil’de bir bölüm.
Pentschhanjeuchy: Pentateuch kastediliyor. Pentatefkos: Yunanca 5 cild mânâsına. Hristiyanî bir kavram.
Hayre
Mithre. Yun. Mithra: Rahim. Yun. Mitera: Ana.
Arafatas: Arafat?
Wabsanti
Jpysian-sea: 1.Caspian Sea (Hazar Denizi)? 2. Gypsian Sea (Çingene Denizi)? 3. Kalker (Kireç) Denizi?
Nabir: Neighbour? İng. Komşu.
Jebel. Ar. Cebel: Dağ.
Ansars. Ar. Ansar: Yardımcı.
Hippohobilies. İppos: Yun. At. Hobby: İng. Hobi. Bu Joyceça kelimenin doğrusu: “Hobby-Horse” yani “Tahta At”. Aynı zamanda “Dert” mânâsına.
Daha neler neler…
Bu Joyce daha çok su kaldıracak gibi duruyor…
Kaynak: H.A. Aynı konulu ve iki ayrı tarihte yazılmış makaleler, tarafımızdan I. ve II. Bölüm olarak birleştirilmiştir. “Akademya’ya Doğru Sitesi”, 2001-2005 (2010 öncesi arşiv makalelerimizde yazarlarımızın adları, açık isimleriyle yayınlandıklarında makalelerini yeniden tashih ihtiyacı duyabilecekleri ihtimaline nazaran, yazarlarımızın talebi olmadıkça sadece isimlerinin baş harfleriyle paylaşılmakta, böylece bu önemli ve değerli arşivimizden kamuoyunun istifadesi amaçlanmaktadır.)
