Bahsimizin bir uzantısı olarak ve “MOSKOF”tan başlayarak, Üstad’ın tarihe dair eserlerinde adı geçen kitab isimlerini rastlayabildiğimiz kadarıyla ve bahsedildiği şekliyle sıralayalım:
1) Türkiye ve Rusya: Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat
2) Prut Seferi ve Barışı: Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat (Bu eserin iki cild olduğunu tesbit ettik.)
3) Tarih Boyunca Türk-Rus İlişkileri: Haluk F. Gürsel
4) Kırım Harbi: Tarihçi Emin Ali
5) Cevdet Paşa Tarihi (Osmanlı tarihçileri arasında Rus ilişkilerine dair en geniş bilgileri Cevdet Paşa’nın verdiğini hatırlatmak istiyoruz.)
6) Raşid Tarihi
8) “Üniversite kütübhânesinin Türkçe yazmaları arasında bulunan Salih Hayri’nin Manzum Sivastopol Tarihi…”
Bu listeye daha önce bahsettiğimiz, Kurat’ın “Rusya Tarihi” de eklenebilir. Daha başka kaynaklara da göndermeler var ancak bunlara özellikle Kurat’ın kitablarındaki iktibaslar kanalıyla ulaştığını tahmin ettiğimiz için listeye almadık.
“YENİÇERİ”de adı geçen kaynaklar:
1) Mufassal Tarihi
2) Solakzâde Tarihi
3) Koçi Bey Risâlesi (Latin harfleriyle de birkaç kez basılmıştır.)
4) Peçevî Tarihi
5) Naima Tarihi (Üstad Necib Fazıl, bu eserinde en fazla Naima’ya başvurmuştur.)
6) Cevdet Paşa Tarihi
7) Koca Sekbanbaşı Risâlesi. (19. yüzyılın başlarında kaleme alınan bu risâle, Tercüman’ın “1001 Temel Eser” serisinden de neşredilmiştir.)
8) Ravza-tül-Ebrar: Şeyhûlislâm Kara Çelebizâde Abdülaziz Efendi
9) “Külhanbeylerine dair muharrir Refiî Cevdet Ulunay tarafından yapılmış bir etüd…”
Üstad’ın, Büyük Doğu’da uzun yıllar yazan, özellikle devşirmeliğe dair yazılarıyla tanınan tarihçi İsmail Hami Danişmend gibi şahsiyetlerin çalışmalarından da faydalandığı sanılmaktadır “Yeniçeri”de.
“ULU HAKAN II. ABDÜLHAMÎD HAN”da adı geçen kaynaklar:
1) “İttihat ve Terakki Komitesinin neşrettiği Abdülhamid-i Sani ve Devr-i Saltanatı, Hayat-ı Hususiyye ve Siyâsiyyesi…”
2) Yıldız Hatıraları: Başkâtip Tahsin Paşa
3) İnkılap Tarihimiz ve İttihat ve Terakki: Ahmed Bedevi Kuran
4) Sultanın Politikası: (Viktor Berar)
5) Abdülhamid Devrinde Türkiye: (Şarl Hekar)
6) Veliahtın Hatıraları: “Bir Alman Veliahtına ait eser…”
7) “(Joen Haslip) isimli İngiliz muharririnin Abdülhamid’e dair eseri…”
8) Abdülhamid’in kızı Şadiye Sultan’ın yazdığı “vaziyeti canlı renkler ve çizgilerle resmeden” hatıraları…
9) Bizzat Abdülhamid’e atfedilen ve 1917’de kaleme aldığı iddia edilen, sadrâzamlarından Halil Rıfat Paşa’nın torunu muharrir Vedat Örfi Bey tarafından 1922 tarihinde neşredilen ve 72 sayfa tutan” (Laypzig) basması hatıralar…
10) Midhat Paşa’nın, oğlu Ali Haydar Midhat Paşa Tarafından 1909 tarihinde neşredilen mektubları ve hatıratı…
11) Avrupa murahhaslarının (Müşterek Komisyonun), Ermeni hadiselerine dair hazırladığı “Mavi Kitap…” (Üstad, Abdülhamid’in “ne çapta bir vakar, heybet, haysiyet ve itibar belirten bir politika sahibi olduğunu” göstermek için bu kitabtan özetlediği birkaç sayfayı eserine almıştır.
12) Londra Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi profesörlerinden (Eli Kidor)un 1974 yılında, (Arabic Political Memories and Other Studies – Arap Siyasi Hatıraları ve sair İnceleme ve Çalışmalar) isimli kitabı…
13) Tarihçi İsmail Hami Danişmend’in hazırladığı Abdülhamid kronolojisi…
14) Abdurrahman Şeref Lâç ve tarihçi Ahmed Refik gibi muharrirlerin bazı yazıları…
Ve daha birçok vesaire vesaire vesairedir.
Yukarıdaki kaynaklara baktığımızda bir çoğunun “Abdülhamid aleyhtarı” olduğunu görürüz. Ama onların sahte mantığını Necib Fazıl’ın tecrid dehâsı ters yüz etmiş ve silâhları kendine dönmüştür. Üstad’a göre, “Abdülhamîd’in büyüklüğünü anlamak için onun aleyhine yazılmış olanları okumak yeter.” (A.g.e, s. 371) Demek ki, malzeme nereden gelirse gelsin, önemli olan terkib… Bu eserden Abdülhamid devrinin ilim ve fikir hayatına dair Büyük Doğu Mimarı Üstad Necib Fazıl’ın yazdığı şu satırları da bahsimiz gereği nakletmek istiyoruz:
«”Kısas-ı Enbiya”, “Tarih-i Cevdet” ve “Mecelle” gibi ölmez eserlerin sahibi Cevdet Paşa, üstün verim çağını onun zamanında idrâk etmiştir. “Mesnevî” şerhedicisi Âbidin Paşa, onun en küçük valilerindendir. Birçok ilmî ve dinî eser sahibi Giritli Sırrı Paşa da aynı…»
(Necib Fazıl, a.g.e, s. 212)
Üstad’ın Ahmed Cevdet Paşa’ya ilgisi malûm. 1940 yılında yayınlanan “Namık Kemâl” biyografisinden, 1978’de neşrettiği “Doğru Yolun Sapık Kolları”na kadar birçok dinî ve tarihî eserinde, onun tarihinden ve “Kısas-ı Enbiya”sından faydalanmıştır. “Kısas-ı Enbiya”dan özellikle “Doğru Yolun Sapık Kolları”nın ilk bölümlerinde istifade ettiğini tesbit ettik ve bu tür eserlerinde roman dinamikliğiyle canlandırdığı vak’aları en emin kaynaklardan süzdüğüne bir kez daha şâhid olduk.
Dikkat çekmek istediğimiz bir başka isim daha var: “Birçok ilmî ve dinî eser sahibi Giritli Sırrı Paşa”…Diğer deyişle Sırrî Giridî… “İlm-i Kelâm’ın Özü”nü yazan zât… Mütefekkir Salih Mirzabeyoğlu’nun da faydalandığı bu eser, sayın Kâzım Albayrak tarafından özleştirilerek sadeleştirilmiş ve Tahkim Yayınları tarafından 1987’de neşredilmiştir [Eserin yine Kâzım Albayrak imzalı, tam metin, dipnotlu, tahrîcli, açıklamalı 2. basımıysa, akademik formatta 608 sayfalık hacimli bir şâheser olarak 2021 yılında Şamil Yayınevi’nden çıkmıştır.]. Giritli Sırrı Paşa’nın bu veya benzeri eserlerinden Üstad’ın da haberdar olduğu yukarıdaki iktibastan anlaşılıyor.
Kaynak: H.Y. “Kitaplar ve Necip Fazıl” başlıklı henüz yayınlanmamış bir eser çalışmasının bölümler hâlinde naklidir. “Akademya’ya Doğru Sitesi”, 2001-2005 (2010 öncesi arşiv yazılarımızda yazarlarımızın adları, açık isimleriyle yayınlandıklarında yazılarını yeniden tashih ihtiyacı duyabilecekleri ihtimaline nazaran, yazarlarımızın talebi olmadıkça sadece isimlerinin baş harfleriyle paylaşılmakta, böylece bu önemli ve değerli arşivimizden kamuoyunun istifadesi amaçlanmaktadır.)
