“Vatan Haini Değil, Büyük Vatan Dostu SULTAN VAHİDÜDDİN”de adı geçen kaynaklar:
1) Görüp İşittiklerim: Mabeyn Başkâtibi Ali Fuad Türkgeldi
2) Saray ve Ötesi: Halit Ziya Uşaklıgil
3) İnkılap ve Milli Mücadele Tarihi: Enver Behnan Şapolyo
4) Anadolu İhtilâli: Sabahattin Selek
5) Nutuk-1927: (Mustafa Kemâl)
6) T.B.M.M Zabıt Ceridesi– Cilt 1., 2. Basılış, 1940
7) Tanzimat ve Türkiye: Engelhardt
8) Osmanlı Sultanları Tarihi: (Yazarının adı verilmemiş.)
9) Kâzım Karabekir’in Hatıraları: (Anladığımız kadarıyla Kâzım Karabekir’e ait satırları bu hatıralara yer veren başka bir eserden aktarmış.)
10) Sarıklı Mücahidler: Kadir Mısıroğlu (Şehzâde Mahmud Şevket Efendi’ye âid bir beyan vesilesiyle atıf yapılmıştır.)
Necib Fazıl’ın çok gürültü koparan bu eserinin (Büyük Doğu Yayınları, 3. Basım, Ekim 1976) 17. sayfasında “Şark Meselesi” muharriri bir Avrupalı’ya ve 55. sayfasında Halide Edip Adıvar’ın “Yeni Turan”ına göndermeler yapıldığını da belirtelim.
Üstad yine bu kitabında “Vahidüddin’in Şeyhülislâmları arasında dinî ve ahlâkî vasıflarıyla en üstünü olan Mustafa Sabri Efendinin, Mısırda neşredilip memlekete sokulması yasaklanan meşhur ve müthiş eseri”nden bahseder: “Vesikalardan en ehemmiyetlisi Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendinin, Mısırda basılan, adını vermekten bile çekineceğim eseridir.
Ben bu eseri gözümle görmedim ve içinden hiçbir parçaya aslı ve tercümesiyle şahit olmadım. Sadece uzaktan eseri, onun memlekete girmesinin şiddetle yasaklandığını ve taşıdığı tezi biliyorum.”
(A.g.e., s. 180, 183, 184)
Üstad’ın “yasaklanmış yayını yurda sokmak ve propaganda etmek” gibi ithamlara maruz kalmamak, kısacası “kanun ağına takılmamak” için bunları yazdığını sanıyoruz. Büyük Doğu’ların çeşitli sayılarında Mustafa Sabri Efendi’nin bazı eserlerinden parçalar neşredildiğini düşünürsek, pekâlâ yukarıda bahsedilen eserin de Üstad tarafından temin edilip okunduğu ileri sürülebilir. Aksi takdirde niye “vesikaların en ehemmiyetlisi” olarak bahsetsin?..
“İHTİLÂL”de adı geçen ve geç(iril)meyen kitab ve kaynaklar:
Necib Fazıl’ın “olmuş ve bitmiş” tarihî vak’aları, yaşayan ve yürüyen, gelişip serpilen bir fikre nasıl yakıt olarak kullanabildiğinin, bu işte nasıl bir tılsım ustası olduğunun en güzel misâllerinden birisi de “İhtilâl” adlı kitabıdır. Bir sahafta “İhtilâller ve Darbeler Tarihi” ismini taşıyan, Cem Yayınevi tarafından 1974 yılında ve minicik harflerle basılmış 700 sayfalık bir kitaba rastlamıştık. Mevzuunda tanınmış birçok yabancı tarih ansiklopedisinden çevrilerek dilimize kazandırılmış ve bazı ilâvelerle zenginleştirilmiş bu kitabı biraz karıştırınca, Üstad Necib Fazıl’ın “İhtilâl”de işin malzemeye ve hammaddeye âid kısmının en az yarısını buradan aldığını farkettik ve elbette hemen o kitabı satın aldık. Bu hâdiselerin “sentez” süzgecinden geçerek, Necib Fazıl tarafından hükümlendirilmesi ise bir dünya görüşüne nisbetledir ve sonuç itibariyle BAKIŞ AÇISINA mevzudur.
Bu durum, sadece “İhtilâl” için değil, Üstad’ın diğer tarihî eserleri için de geçerlidir. Bu eserler, her şeyden evvel, taşıdığı tezle, “bakış açısıyla” mütalâa edilmelidir. Üstad hammaddeyi mevzuun en yetkin bilinen kişi ve kaynaklarından, hattâ bazen karşıtlarından alıp kullanır. Hem unutulmasın: Yanlış bir ham bilgi dahi sözkonusu olsa, sıhhatli bir TEZİN etrafında şifaya vesile olur da; en doğru bilgiler, sakat bir kafanın elinde zehre dönüşür.
Büyük Doğu Mimarı, bahsi geçen bu “İhtilâller ve Darbeler Tarihi”nin adını anmamıştır eserinde. Zira bir ansiklopediyi andıran bu kitab, doğruluğu müştereken kabul edilen hâdiseler ve genel geçer bilgilerden ibarettir. Bunlar her dünya görüşünden insanın kendi bakış açısına göre kullanabileceği hammaddedir.
Üstad, özellikle bu eserinde Fransız tarihçi Michelet’ye sık sık gönderme yapar. Bir halk kütübhânesinde bu isimle yayınlanan iki cildlik “Fransız İhtilâli Tarihi”ne tesadüf ettik, hatırladığımız kadarıyla 1940’lı yıllarda kazandırılmış dilimize… Üstad daha başka eserlerinde de adını andığı Michelet’yi Fransa’nın en büyük tarihçilerinden kabul eder. “İhtilâller ve Darbeler Tarihi” kadar kesin konuşmamakla birlikte, Necib Fazıl’ın faydalandığı kaynaklardan birisinin de Michelet’nin “Fransız İhtilâli Tarihi” olduğunu zannediyoruz.
(Üstad’ın diğer eserlerinde en az Michelet kadar adından ve “Kahramanlar” isimli meşhur eserinden bahsettiği bir yabancı tarihçi daha var: İngiliz Thomas Carlyle… Bu adamın da Fransız ihtilâline dair bir eseri olduğunu biliyoruz. Fakat Necib Fazıl, sadece “Kahramanlar” vesilesiyle temas eder bu tarihçiye… İngiliz Carlyle’ın “Fransız İhtilâli”nde yürüttüğü tez, yine bir İngiliz romancısı Charles Dickens’ın “İki Şehrin Hikâyesi” romanına da ilhâm kaynağı olmuştur. Bu tez şudur: Fransız İhtilâli haklı sebeblerden doğar. Fakat ihtilâlden sonra zulüm yer değiştirir. Bu defa kinlerine yenik düşen ihtilâlciler zulmetmeye başlar ve akan kan bir türlü durmaz. Hatırlayınız: Necib Fazıl da bu bahiste benzer şeyler yazmıyor mu?)
“İhtilâl”de bahsedilen İsmail Hami Danişmend’in “Osmanlı Tarihi Kronolojisi”nden ise Üstad’ın doğrudan faydalandığını sanmıyoruz, Necib Fazıl’ın “Şeyh Bedreddin” bahsinde eleştirilerine muhatab olan Danişmend’e ait satırlara, aynı mevzu ile ilgili olarak “İhtilâller ve Darbeler Tarihi”nde de yer verildiğini gördük. Üstad’ın o iktibasa binaen “Osmanlı Tarihi Kronolojisi”ne gönderme yaptığını sanıyoruz. Fakat yıllarca Büyük Doğu’larda tarih yazıları yazan Danişmend’in bu dev eserinden Üstad’ın habersiz olması düşünülemez. Lâkin mevzuun akışı en azından “İhtilâl”de doğrudan bu esere baş vurulmadığını gösteriyor.
Bu “Osmanlı Tarihi Kronolojisi” hariç, “İhtilâl”de adı geçen kaynakları hemen sıralayalım:
1) Fransız Temyiz Mahkemesi âzasından namlı bir ilim adamının “Danton’un Katli” isimli kitabı…
2) Harbe Dair: (Carl von Clausewitz)
3) Hükümet Darbesi: (Malaparte)
4) Rus İhtilâli Tarihi: Troçki
5) 93 İhtilâli: Victor Hugo
Üstad, 1952 Malatya mahkemesinde, yukarıda adı geçen “Danton’un Katli” kitabını mahkeme heyetine uzatmış ve çarpıcı bir savunma yapmıştır.
(Bakınız: Necib Fazıl, İhtilâl, 4. Basım, s. 238)
“Tarih Boyunca BÜYÜK MAZLUMLAR”da adı geçen kaynaklar:
Necib Fazıl’ın çok zengin bir malzemeden damıtıldığını her hâliyle hissettiren, fakat kaynak ismi zikretmekte en tutumlu davrandığı eserlerden birisidir “Büyük Mazlumlar”… Tesbit edebildiklerimizi sıralayalım:
1) “Bir İngiliz hukuk mütefekkirinin “Tarihî Dâvalar” adlı eseri…
2) Sokrates’in Eflâtun tarafından zabtedilen ve “Apolocya” adıyla kitablaştırılan eseri… (Üstad’ın özellikle müdafaalarında gönderme yaptığı kitablardan birisi de bu “Apolocya”dır)
3) Eflâtun’un çeşitli eserlerinden, Sokrates’in diliyle yazılmış diyalog parçaları…
4) Bir Fransız tarihçisinin “Havariler ve Mazlumların Kilisesi” adlı eseri…
5) Kalas Ailesine Ait Gerçek Vesikalar: Voltaire
6) Emile Zola’nın “İtham Ediyorum” yazısı…
7) Hammer’in “Osmanlı Tarihi”… (Necib Fazıl, bu ecnebî tarihçinin eserine “Büyük Mazlumlar”da sık sık başvurup iktibas yapmakla birlikte, diğer tarihî eserlerinde aynı ilgiyi göstermez.)
8) Nâima Tarihi
9) Peçevî Tarihi
10) “Vukuât-ı Sultan Cem”
11) Tarihçi Ahmed Refik’in “İki Komite, İki Kıtal” broşürü…
12) Harb Hatıralarım: Ludendorff
Ayrıca Danton’un mazlumluğu ile ilgili bölümde, “İhtilâl”in kaynakları arasında yer alan ve Malatya davasında mahkeme heyetine uzattığı “Danton’un Katli” kitabından da faydalandığı malûmdur.
Kaynak: H.Y. “Kitaplar ve Necip Fazıl” başlıklı henüz yayınlanmamış bir eser çalışmasının bölümler hâlinde naklidir. “Akademya’ya Doğru Sitesi”, 2001-2005 (2010 öncesi arşiv yazılarımızda yazarlarımızın adları, açık isimleriyle yayınlandıklarında yazılarını yeniden tashih ihtiyacı duyabilecekleri ihtimaline nazaran, yazarlarımızın talebi olmadıkça sadece isimlerinin baş harfleriyle paylaşılmakta, böylece bu önemli ve değerli arşivimizden kamuoyunun istifadesi amaçlanmaktadır.)
