▪ “Büyük Doğu” mefkûresinin “Başyücelik Hükûmeti”nde, halk kendisini devletin, devlet de halkın kölesi bilecektir. Yarısı siyaha ve yarısı beyaza boyalı tekerleğin siyah ve beyaz yarım daireleri gibi, her ân halkla hükûmet, birbirinin üstünde ve birbirinin altındadır.
▪ Selim duygu ve düşünceye dayanan hiçbir ferdî ve içtimaî alâka ve himaye isteği yoktur ki, devlet ve hükûmetin hassasiyet ve mesuliyet çerçevesi dışında gösterilebilsin… Bizim anladığımız devlet ve hükûmet ruhunun “bu beni alâkalandırmaz” diyebileceği bir mevzu hayal edilemez.
▪ Delilerin çılgınca istekleri de beraber, her dâva sahibi, sonunda ya hastahaneye, ya ıslahhaneye, ya kanaat ve itminana, yahut hakkının teslim, tespit ve takibine sevkedilmek üzere, başlangıçta ve edep ve ölçü sınırları içinde her türlü hesap sorma salâhiyetine sahiptir. Cemiyetin gözü önünde herkesi, istihkakına göre ölçmek, ana mîyardır.
▪ Cemiyette tek işsiz, tek aç, tek bakımsız, tek mazlum, tek mağdur, tek muztar yoktur ki, gerekirse “Başyüce”nin kulak zarlarını patlatacak kadar mükemmel bir uyandırma ve hesap isteme cihazının manivelâsını el altında bulundurmasın…
▪ Bu manivelâ, doğrudan doğruya “Başyüce”nin şahsına bağlı bir iş şubesi marifetiyle dâvasını tespit ettirecek her ferdin, senenin bellibaşlı günlerine mahsus olmak üzere her yıl ilân edilecek ve kurulacak “Halk Divanı”nda söz istemesidir.
▪ “Halk Divanı”, Başyücelik sarayında bu ismi taşıyan büyük bir salonda açılır ve herkes dinleyici ve seyredici sıfatiyle bu salona girebilir.
▪ “Halk Divanı”nda söz isteyen herkes, evvelâ dâvasındaki ciddiyet, sonra onu “Başyüce”ye gelinceye kadar alâkalı makamlar nezdinde takip etmiş olup olmamak, sonra da ortaya attığı şartlar üzerinde doğruluk ve hâlislik noktasından şiddetle mesuldür. Bunlar üzerinde en küçük eksiklik, yanlışlık ve yalancılık, cüret edicisini “milletin fikir, hürriyet ve dâva hakkını suistimal noktası”ndan en acı mahkûmiyete sürükler. Buna karşılık, doğru olmak ve daha evvel takip edilip neticelendirilmemiş bulunmak şartiyle en küçük hak, “Başyüce” nezdinde derhal kabullerin en büyüğünü kazanır; ve kemmiyet ve keyfiyeti daima “Başyüce”nin takdirine kalmış olarak sahibini mükâfatlandırır.
▪ Bizzat “Başyüce” ve arkasında bütün hükûmetinin hazır bulunacağı “Halk Divanı”na mahsus bütün şartlar, edepler, usuller, nokta nokta ve çizgi çizgi örgüleştirilmiş ve kanunlaştırılmış olacaktır. “Halk Divanı”nda ve bu edepler içinde halk, bir veya birçok ferdiyle, haklarını, “Başyüce”ye karşı bağıra bağıra müdafaa eder ve neticeyi alır.
▪ Cemiyetle halkın bütün ihtiyaç ve dâvalarını cevaplandırmak ve ait olduğu iş ve vazife sahasında takip etmekle mükellef hükûmet cihazı, her vekâletteki hususî cihazdan başka “Düzenleme Vekâleti”dir.
▪ “Halk Divanı”nın mânâsını, halk, haklı olduğu mevzuda devlet reisini bütün hükûmetiyle beraber herhangi bir ferdinin huzuruna çıkarıp hesap vermeye ve yol göstermeye memur, bu ana şart dışında da aynı ferde, aştığı edep ve hak sınırı nisbetinde mesuliyet yükletici bir adalet tertibi diye anlayacak ve ona göre kıymetlendirecektir. Bu noktada, hiçbir demokrasya idaresinin varamayacağı fert hakkıyla hiçbir (totaliter) rejimin ulaşamayacağı hükûmet hakkı bir aradadır.
▪ “Halk Divanı” buluşunun üstün mânâsı da, daima en küçükle münasebet halinde bir en büyüğün, hâkimiyeti nisbetinde mahkûm ve mahkûmiyeti nisbetinde hâkim ve bütün tezatları toplayıcı, kapatıcı ve son derece nazik ve ince ve yeryüzünde bir misli görülmemiş bir ruh ve şekil belirtmesidir.
Kaynak: Necib Fazıl, İDEOLOCYA ÖRGÜSÜ, Büyük Doğu Yayınları, 30. Basım, İstanbul 2021, s. 301-303.