-1-
Bu sayının iki kökü var: Birincisi, Sâmî dillerindeki Sem-s kelimesi. Buradan Hind-Avrupa kök diline ‘Êm-s’ olarak geçiyor. Mânâsı ‘Biri, Birisi’. Sanskritçe, ‘Sâmah’, Latince ‘Sem-el’ (Bir kerre, bir defâ mânâsıyla). Latince’den Frasızca’ya ‘Simple’ (Sempl) biçiminde geçiyor ve mânâsı ‘Basit, sâde’ olarak genişliyor. Gothça’ya ‘Sama’ (kendisi, zâtı) mânâsıyla, İngilizce’ye ‘Same’ (Aynısı, kendisi, tıpkısı) mânâlarıyla geçiyor.
Yunanca’ya ise, direkt Sâmî dillerinden ve evvelâ ‘¨Εμ-ς’ (Em-s) olarak giriyor ve bilâhâre ‘Είς’e (İs) evriliyor. Fakat, Homeros’un ve Alkios’un kullandıkları ve kökeni mechul olan ve de ‘Bir’ mânâsına gelen ‘‘Ία’ (İa) ve ‘Ιάς’ (İâs) kelimeleri var. Bu ikisinin, Sâmî dillerindeki ‘Sem-s’ ile alâkası tam olarak kurulamıyor fakat ihtimâl olarak kabul ediliyor.
İkinci kök: Homerik dilde ‘Oi-wos’, ‘Oi-os’ veya ‘Oi-fos’ şeklinde bir kelime var ve ‘Tek’, ‘Yalnız’ mânâlarına geliyor. Eski Yunanca’da ‘Oi-wos’ veya ‘Oi-os’ biçiminde ve aynı mânâda kullanılıyor. Eski Farsça’da ise, aynı mânâda olmak üzere ‘Aina’ biçiminde kullanımda. Modern Yunanca’ya ise ‘Ena’ şeklinde geçiyor. Eski İtalyanca, Eski Germence ve Keltçe’ye ‘Oinos’ olarak geçiyor. Latince’ye evvelâ, ‘Oino’ olarak geçiyor ve bilâhare masculin (eril) ‘Unus’, feminin (dişil) ‘Una’ hâline geliyor. Buradan İngilizce’ye ‘One’, Fransızca’ya ‘Un’, İtalyanca’ya ‘Una’, Eski Prusya diline ‘Ains’, Lithuanca’ya ‘Viénas’, Eski Slavca’ya ‘İnû’, Dutch lisânına ‘Een’, İsveççe’ye ‘En’, Modern İzlandaca’ya ‘Einn’ olarak geçiyor.
Farsça-Kürtçe ‘Yek’ kelimesi ise, farklı bir biçimde Hind-Avrupa kökenli değil, Fino-Ugrien kökenli bir kelime. Yani, meselâ Macarca ‘1’ mânâsına gelen ‘Egg’ kelimesiyle aynı soydan.
-2-
2 sayısının, Hind-Avrupa (Ârî) lisânında etimolojik bir determinasyonu yok. Bileşik formlarda ortaya çıkıyor. Sanskritçe, ‘dvi-pât’ kelimesi ‘iki ayak(lı)’ mânâsına geliyor. Fakat tek başına ‘dvı’ kelimesi yok. Yine Sanskritçe ‘Dvih’ kelimesi ‘2 defâ, 2 kerre’ mânâsına geliyor. Vêda lisânında, 2’yi buluyoruz: ‘Dwow’ veyâ ‘Dvâ’. Homerik dilde ‘Dûo’ veya ‘Dfo’ biçiminde karşımıza çıkıyor. Homeros aynı zamanda bugün modern Yunanca’da 2 mânâsına gelen ‘δύο’yu (Dîo) da kullanıyor. Buradan Latince’ye, masculin (eril) olarak ‘Duô’, feminin (dişil) olarak ‘Duae’ ve nötr olarak da ‘togae’ biçiminde geçiyor. Eski Yunanca’nın Lakonia (güney Peloponisos) diyalektinde, ‘Due’ biçiminde söyleniyor. Lesbos (Lesvos, Midilli) diyalektinde ‘Die’. Dor lehçesinde ise ‘Diois’ veya ‘Diis’. Rusça’ya ‘dva’, Bulgarca’ya ‘Dve’, Orta- Yukarı Almanca’ya (mittelhoch deutsche) ‘zwêne’ (eril), ‘zwô’ (dişil) ve ‘zwâ’ (Nötr), Eski Yukarı Almanca’ya ‘zwene’ (eril), ‘zwo’ ve ‘zweı’ (nötr) olarak, Eski Saksonca’ya ‘twêne’ (eril), ‘twâ’ (dişil) ve ‘twê’ (nötr), Gothça’ya ‘twai’ (eril), ‘twos’ (dişil) ve ‘tva’ (nötr), Eski Nordik dillere ‘tveir’, Eski Hindce’ye ‘dvâ’, Toharca’ya ‘we’ veya ‘wu’, Eski İrlanda lisânına ‘dâ’, Gal lisânına (Kymric) ‘dau’, Lithuanca ‘dû’, Eski Slavca’ya ‘dûva’, Dutch lisânına ‘twe’, İsveççe’ye ‘tvâ’, İzlandaca’ya ‘tveir’, Farsça-Kürtçe’ye ‘dû’, İspanyolca’ya ‘Dos’ olarak giriyor.
2’nin diğer kökünde Yunanca ‘Άμφω’ (Âmfo) var. Yunanca ‘Âmfôteri’ kelimesi ‘ikisi de, ikisi berâber’ mânâsına. Sanskritçe’de ise ‘U-bhaû’ kelimesi ‘ikisi birarada, ikisi berâber, her ikisi de’ mânâlarında. Gothça ‘Bai’ kelimesi, ‘ikisi de, her ikisi de, ikisi berâber’ mânâlarına geliyor. Eski Slavca’daki ‘O-ba’ kelimesi de aynı mânâya gelmekte. İngilizce ‘Both’ (ikisi birden, ikisi de) mânâsına gelen kelime de aynı kökten.
-3-
Hind-Avrupa lisânında ‘trey-es’ (eril olarak) 3 mânâsına geliyor. Eski Yunanca’ya ‘τρεις’ (tris), Latince’ye ‘Tres’ şeklinde giriyor. Nötr olarak, Yunanca’da ‘Tria’ oluyor. Latince’de de ‘Tria’ hâline geliyor. Girit diyalektinde ‘Trees’ biçiminde söyleniyor. Attika diyalektinde ‘Τρεις-Tris’, Eol ve Dor lehçelerinde ‘τρης-Tris’ biçiminde ifâde ediliyor. Sanskritçe ‘Trâyah’, Arnavutça ‘Tre’, Gothça ‘Treis’, Eski Slavca ‘Trije’, Lithuanca ‘Trys’.
Almanca ‘Drei’ (Drai) kelimesi 8. yüzyılda dile girmiş. Orta-Yukarı Almanca’da ‘’Drî’, Eski Yukarı Almanca ‘Drî’, Eski Saksonca ‘Thria’, Eski Nordik lisânında ‘Trir’, Eski İgilizce ‘Thri’, Eski Fransızca ‘Thrê’, Eski İrlanda lisânında ‘Tri’, Hititçe ‘Teri’, Toharca ‘Tre’, Modern İngilizce ‘Three’, modern Fr. ‘Trois’ (Trua), İzlandaca ‘Trîr’. Farsça-Kürtçe Se.
-4-
Attika diyalektinde ‘τέτταρας’ (Têtaras), Veotia/Beotia diyalektinde ‘πετταρες’ (Petares), Lesvos lehçesinde ‘πισσυρες’ (Pisires), Arkadia ve İon lehçelerinde ‘τέσσερες’ kelimeleri 4 mânâsına, Homeros ‘πίσυρες’ (Pîsires), Pindaros ise ‘τέτρασι’ (Têtrasi) kelimelerini 4 mânâsına kullanıyorlar. Modern Yunanca’ya ‘τέσσερα–Tesera’ olarak girmiş. Hind-Avrupa dillerindeki ‘Kw’ sesinin Eol diyalektindeki karşılığı ‘T’, İon diyalektindeki karşılığı ise ‘P’.
Hind-Avrupa lisânında, ‘Kwetwor’, ‘Kwetor’, ‘K’etwor’ veya ‘K’etor’ biçiminde söyleniyor. Eski Sanskritçe ‘Katvârah’, Eski Ermenîce ‘Çork’ veya ‘Kork’, Latince ‘Quattuor’. Fransızca Quatre (Katr), İtalyanca quatro (kuatro), Lithuanca Keturî, Eski İrlandaca Sethair, Kethair, veya Kethir, Gothça fidwôr, Eski İng. Fêower, İng. Four, Farsça-Kürtçe Cahar/Çar.
Orta-Yukarı Almanca vier, Eski Yukarı Almanca fior, Modern Almanca vier, Eski Saksonca fiuwar, Eski Fr. Fiâr veya fiûwer, Eski Nordik lisânında fjôrir, Toharca Stwar veya stwer, Eski Hindce katvâra, Galce pedwar, Eski Slavca çetyre, Dutch lisânında vier, İsveççe fyra, İzlandaca fjôrir.
Türkçe’deki ‘Dört’ kelimesinin kökeninde de Yunanca ‘Tetra’ kelimesi var.
-5-
Thessalia lehçesinde ‘Pêmpe’ veya ‘Pêmbe’. Modern Yunanca ‘Pende’. Latince Quinque. Fransızca’ya ‘Cinq’ (Senq) olarak giriyor. İtalyanca ‘Cinque’ (Çinkwe). Hind-Avrupa lisânında ‘Penk’ veya ‘Penke’. Sanskritçe ‘Pânka’. İspanyolca ‘Cinco’. Lithuanca ‘Penki’, Eski İrlanda lisânında Côic, Gothça Fimf, Farsça-Kürtçe Penç.
Orta-Yukarı Almanca vünf, Eski Yukarı Almanca fimf, modern Almanca fünf, Eski Saksonca fif, Eski Nordik fimm, Eski İngilizce fîf, Eski Fransızca fîf, Eski Hindce pânca, Eski Slavca petî, Dutch vijf, modern İng. five, İsveççe fem, İzlandaca fimm.
Türkçe’deki ‘Beş’ kelimesinin de, Pende, Panka, Panca ve Penç kelimeleriyle soyu aynı.
-6-
İon, Attika lehçelerinde ‘Eks’, Girit ve Delfi lehçelerinde ‘Ggeks’, Dor lehçesinde ‘Veks’. Latince sex, Galya lisanında chwech (şweş veya çweç). Gothça saihs veya sweks. Hind-Avrupa lisânında sweks, Sanskritçe şâş, Ermenîce neç veya veç, Farsça-Kürtçe şeş. Modern Yunanca’da eksi, fransızca six (sis), modern İngilizce six (siks), modern Almanca sechs.
Orta-Yukarı Almanca sehs, Eski Yukarı Almanca sehs, Eski Saksonca sehs, Eski Nordik sex, Eski İngilizce siex, Eski Fransızca sex, Eski Hindce şaş, Toharca şâk veya şkas, Lithuanca sesî, Eski Slavca şestî, Avesta lisânında hşuuaş, Eski İrlandaca sê, Galce chwe(ch), Dutch zes, İsveççe ve İzlandaca sex.
-7-
Modern Yunanca Êptâ, Latince septem, Sanskritçe saptâ. Hind-Avrupa lisânında septm. Ermenîce ewt’n, Gothça sibum, modern İngilizce seven, modern Almanca sieben, Fransızca sept, Farsça-Kürtçe Heft. (Türkçe’deki Hafta kelimesi buradan mülhem). Romence Şapte.
Orta Yukarı Almanca’da Siben, Eski-Yukarı Almanca Sibun, Eski Saksonca Sib’un, Gothça sibun, Eski Nordik Sjau, eski İng. seofon, eski fr. sigun, eski Hindce saptâ, Toharca Şpât veya Şuk, eski İrl. Secht, Kymric (Gal) lisânında saith, Lithuanca septynî, eski Slavca sedmî, Dutch lisânında zeven, İsveççe sju, İzlandaca sjö.
-8-
Hind-Avrupa lisânında ‘Oktô’ veya ‘Oktu’. Sanskritçe Aştâu. Yunanca Okto veya Ohto. Latince Octô. Fransızca Huit (Wuit, Vit, Uit şeklinde okuyoruz). İtalyanca Otto, İspanyolca Ocho. Ermenîce Ut’, Eski İrlanda lisânında Ocht, Lithuanca Ostuoni, Gothça Ahtan, Almanca Acht, İngilizce Eight (Eyt).
Orta-Yukarı Almanca Aht, Eski Yukarı Almanca Ahto, Eski Saksonca Ahto, Eski Nordik Âtta, Eski İngilizce Eahta, Eski Fransızca Achta, Eski Slavca Osmî, Dutch lisânında Acht, İsveççe Atta, İzlandaca Âtta, Kürtçe Heşt.
Batı lisânlarında ‘Ekim’ ayının karşılığı ‘October, Octomber, Oktovrio’ vs. olarak verilir. Bu kelime, Roma takvimine nazaran yılın Mart ayında başlaması nedeniyle 8. Mart mânâsına kullanılır.
-9-
Yunanca ‘Ennêa’ veya Enniâ. Eski Yunanca, Engga, Enfa, Ênnêgga, Eina gibi kullanımları var. (Ena: 1 ve Nea: Yeni= Ena-nea, Ennea). Hind-Avrupa lisânında Newn. Bu kelimenin ‘New, Neo, Neos: Yeni kelimeleriyle alâkası var. İki tetraddan (dörtlü) sonra 1 yani ‘yeni 1’ mânâsına. Latince Novem, Fransızca Neuf (Nöf; Bu kelime aynı zamanda yeni mânâsına da gelir), İngilizce Nine (Nayn).
Orta-Yukarı Almanca niun, eski-yukarı Almanca niun, Eski Saksonca nigun, Gothça niun, Eski Nordik niu, eski İng. nigon, eski fr. nigun, niugun, niogen. Eski Hindce nâva, Toharca nu, Eski İrlandaca noi, Keltçe naw, Lithuanca devynî, Eski Slavca devetî, Dutch lisânında negen, İsveççe nio, İzlandaca nîu.
Novem-ber (Kasım) 9. Mart mânâsına.
-10-
Yunanca ‘Dêka’. Hind-Avrupa lisânında Dekm. Sanskritçe Dâsâ, Latince decem. Fransızca Dix (Di, Dis), İtalyanca dieci, Gothça taihun, İng. Ten, Alm. Zehn.
Orta-Yukarı Alm. Zehen, zên (Zwei Hände: İki El. Oradan evvela, zehende ve bilâhare zênde şekline dönüşüyor). Eski-Yukarı Alm. Zehan, eski Saksonca tehan, eski Nordik tîu, eski İng. tîen, eski fr. tiân, têne, tîne, eski Hindce dâsâ, Toharca Sâk veya Şâk, eski İrl. Deich, Lithuanca desimtîs, eski Slavca desetî, Dutch lisânında tien, İsveççe tio, İzlandaca tîu, Kürtçe Dav.
Decem-ber: Onuncu Mart.
Sayıların hikâyeleri böyle. Etimoloji ilminde bir gerçeklik vardır: Tarihî-kronolojik mânâda bir kavramı, bir kelimeyi belli bir mâzîye kadar taşıyıp indirebilirsiniz, yazılı belgelere de ulaşabilirsiniz. Evrimci dil teorilerinin varıp kalabileceği yer orasıdır. Fakat, lisânları yazılı tarih belgelerine kadar indirip orada bırakmak, onları köksüzleştirmeye neden olur. O nedenle, eğer ilâhî bir nazariyyeniz yoksa, lisânları yeryüzüne ve dar bir tarih dilimine hapsetmiş olursunuz. Biz böyle düşünmüyoruz. Biz, lisânları kendi dar tekelimize almıyoruz ve ALLAH’a havâle ediyoruz, Melâike lisânına yükseltiyoruz ve o nedenle Supra Lingua (Üst Dil) veya Lingua Suprema (En üst-üstün lisân) diyoruz. Mânâ âlemindeki arılığı arıyoruz, madde âlemindeki kirliliklerden arınmaya çalışıyoruz. Yukarıdaki çalışma, madde âleminden mânâya sıçramak isteyenler için küçük bir kilometre taşı olabilirse ne âlâ.
Kaynak: H.A. “Akademya’ya Doğru Sitesi”, 2001-2005 (2010 öncesi arşiv makalelerimizde yazarlarımızın adları, açık isimleriyle yayınlandıklarında makalelerini yeniden tashih ihtiyacı duyabilecekleri ihtimaline nazaran, yazarlarımızın talebi olmadıkça sadece isimlerinin baş harfleriyle paylaşılmakta, böylece bu önemli ve değerli arşivimizden kamuoyunun istifadesi amaçlanmaktadır.)
