Seçme Eserlerden Seçme Tesbitler: TARİH

• Tarih çizilecek bir tablo değil, çözülecek bir problemdir. (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Carlyle: “Tarih büyük adamların biyografisinden ibarettir.” (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Vahye dayanan bir medeniyetin aydınlık olmaya ihtiyacı yoktur, zaten her şey aydınlık. Tarihin tefsiri, idraki vardır. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Tarih bir ahlak okulu, bir yüksek mahkeme, iyi hükümdarlar için bir şeref sahnesi, kötüler için de bir darağacıdır. (BATI DÜŞÜNCESİNDEKİ BÜYÜK DEĞİŞME – PAUL HAZARD)
• Tarih insanla coğrafyanın mücadelesinden ibarettir. Tarihin aktörü insan zekasıdır. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Tarihi determinizm çeşitli ilimlerde sahneye çıkan, haddi zatında tarih felsefesi diyebileceğimiz bir ilimdir. Tarih sahneye nesir halinde destan olarak çıkar. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• İki tarih var: bütün fetihleri birbiri üstüne yığan, zamandan faydalanan milletlerin tarihi, mirasyedi milletlerin tarihi. (JURNAL-I [1955-65] – CEMİL MERİÇ)
• Spengler: Tarih, tek çizgi istikametinde gelişmez, her kültürün, kendine mahsus bir ideası, hayatı, hissi ve ölümü vardır… Bir tek felsefe ilmi veya modeli yoktur. Kaç kültür varsa, o kadar… (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Toynbee önce devrî bir tarih görüşü ileri sürür. Puranalar’ın da başlıca leit motifi buydu. Bütün milletler ve kıtalar bir kuruluş, yükseliş ve çöküş kanuna tabidir. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Dünyanın fakir milletler, zengin milletler diye ikiye bölünüşü ancak tarihî ve içtimaî sebeplerle, geniş ölçüde de kapitalizmin tarihi ile izah edilebilir. (BİR DÜNYANIN EŞİĞİNDE – CEMİL MERİÇ)
• Her kültürün ve her devrin tarihe kendine has bir bakışı vardır. Kendi başına tarih diye bir şey yoktur. (BATININ ÇÖKÜŞÜ – OSWALD SPENGLER)
• Dünya tarihi bütün insanlığın değil de bizim dünya görüşümüzdür. (BATININ ÇÖKÜŞÜ – OSWALD SPENGLER)
• Mazide şaşaalı zamanlar yaşamak, şimdiki zamanda müşterek bir azim ve iradeye sahip olmak; büyük işleri beraberce yapmış olmak; daha büyüklerini yapmayı arzu etmek; bir milleti oluşturan temel şartlar bunlar… (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Geçmişle mücadele, yumruk yumruğa bir kavga değildir. İstikbal onu yutarak mağlup eder. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Mazi üzerinde galebe çalacak olan istikbaldir ve geçmişte olup bitenler hakkındaki tutumumuzun ne olması gerektiğini istikbal söyler. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Geçmiş zaman bize, ne yapmamız gerektiğini değil, nelerden kaçınmamız gerektiğini söyler. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Lyndon B. Johnson: “Mazisinin şuuruna sahip olmayan bir millet, tıpkı böyle bir fert gibi, yok oluş rüzgarları karşısında başıboş ve himayesizdir.” (SÖZ BEDİÜZZAMAN SAİD NURSÎ’NİN – MUSTAFA SUNGUR)
• Tarihçi için, toplumlar, aralarında kıyas kabul etmez derecede heterojen bireysellikler meydan getirirler. Her kavmin ancak kendisine uygun düşen kendi fizyonomisi, kendi özel yapısı, kendi hukuku, kendi ahlakı, kendi ekonomik organizasyonu vardır, ve her türlü genelleştirme adeta imkansızdır. Filozof içinse, aksine olarak, kabileler, siteler, uluslar denen bütün bu ayrı ayrı gruplar, kendi öz realiteleri olmayan arızî ve geçici bileşimlerden ibarettirler. İnsanlıktan başka gerçek (reel) bir şey yoktur ve bütün toplumsal evrim insan doğasının genel vasıflarından kaynaklanır. (SOSYOLOJİK METODUN KURALLARI – EMİLE DURKHEİM)
• Tarihi yapanlar. Tarihi yapanların malzemesi olanlar. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Ne yapsan herkes kendi hayatını yaşayacak. Nesiller hep aynı tanrılara secde etse tarih olmazdı. (JURNAL-I [1955-65] – CEMİL MERİÇ)
• Tarihi inkişafın muharrik kuvveti: asabiyet, yani içtimai tesanüt. (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Tarih de gıdasını, ziraat gibi, tepelerden değil, vadilerden, üstün kalitede insanlardan değil, vasati sosyal seviyeden alır. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Hayvan organizmasıyla mücadele eder, bu organizma değişmediği için tarihi yoktur. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• İnsanlar tarihlerini kendileri yaparlar, ama keyfiyetlerine göre değil. Tarihi kendi seçtikleri şartlar içinde değil, maziden intikal eden şartlar içinde yaparlar. (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Tarihin malzemesi sonsuz. Ama eğer tarih bir ilim ve bir sanatsa, ortada yok henüz. İlim yani malzemelerin incelenmesinden doğan genellemeler sistemi, önce mazideki olayları anlamamızı sağlar, sonra gelecekteki olayları kestirmemizi. Sanat, bu malzemeleri işlemek, onlardan genel kanunlar çıkarmak, onları aydınlık ve metotlu bir ifadeye kavuşturmak hüneri. (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Her inanca, her düşünceye açık olmayan, tarih yazamaz. (MAĞARADAKİLER – CEMİL MERİÇ)
• Bir Tarih ilminin varolabilmesi için tarihin sadeleştirilmesi gerekmektedir… Medeniyetleri ele almalıyız. (UMRANDAN UYGARLIĞA – CEMİL MERİÇ)
• Temelde olup bitenler en titiz tarihçinin bile gözünden kaçar, çünkü tarihin kendine özgü akışı bütünüyle gizlidir; herkes yaşar ama hiç kimse göremez. (BİLİNÇ VE BİLİNÇALTININ İŞLEVİ – C. G. JUNG)
• [Tarihçi] Vertot, Malta muhasarası hakkında yazdıklarını bitirdiği sırada, kendisine bu muhasara hakkında gayet önemli vesikalar gösterildiği zaman, “geç kaldınız ben yazacaklarımı bitirdim” diye cevap veriyor. (BATI DÜŞÜNCESİNDEKİ BÜYÜK DEĞİŞME – PAUL HAZARD)
• Dekartçılar tarihin karşısındaydı… Malebranche daha da ileri gitti. Ona göre, tarihçiler kendileri düşünme zahmetine girmektense başkalarının ne düşündüğünü anlatıyorlardı… Hakikat şurada-burada aranacak değil, fakat düşünce ile bulunacak bir şeydir. Hakikat bir tarih meselesi değil, bir metafizik meselesidir… Tarihi okumak gerekirse, ona olanları öğrenmek için değil de sırf her şahsın, grubun veya halkın o olaylar hakkındaki yorumlarını görmek için okumalıydık. (BATI DÜŞÜNCESİNDEKİ BÜYÜK DEĞİŞME – PAUL HAZARD)
• Eski Yunan tarihine gelince, onun Roma tarihinden daha yanlış olduğunu göstermek hiç de zor değildi. (BATI DÜŞÜNCESİNDEKİ BÜYÜK DEĞİŞME – PAUL HAZARD)

• Sezar ve İskender’e bakmadan Napolyon hakkında çok nadir fikir beyan edilmiştir. (BATININ ÇÖKÜŞÜ – OSWALD SPENGLER)
• Tarihî bilgi, ilerlemiş cemiyeti muhafaza ve devam ettirmenin birinci derecede önemli tekniği. Günümüzün en “kültürlü” insanlarının tarih bilgileri inanılmazcasına kıt. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Eski çağların kayıtlarından daha değerli bir şey düşünemiyorum; ve keşke bunlar daha çok ve daha bozulmamış olsalardı. (İNSANIN ANLAMA YETİSİ ÜZERİNE BİR DENEME – JOHN LOCKE)
• Hiç kimse maziyi değiştirmeden anlatamaz. Anlattığı, içindeki dünyadır, yaşadığı dünya değil. (JURNAL-I [1955-65] – CEMİL MERİÇ)
• Tarihin hiçbir dönemi yalnızca iyi ya da kötü olarak görülemez. İyi ve kötü tüm insanlık tarihi boyunca bir arada var olagelmiştir. (SOFİ’NİN DÜNYASI – JOSTEİN GAARDER)
• Cevdet Paşa: “Her şahıs tasavvurların kendi lisanı üzre kurup da sonra başka lisana tercüme ettiği gibi, her millet vak’aları kendi tarihine göre tertip edip, öteki tarihleri ona kıyasla bulur… Yani her millet kendi tarihini muhafazaya mecburdur.” (BU ÜLKE – CEMİL MERİÇ)
• Bulgaristan’a araba araba vesika satıldı. Bugün tarihi yazacak ne malzememiz var, ne kültürümüz. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)

• Bugün 30 sena evvelini hür olarak söyleyemeyen insan, nasıl tarih yazar? (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Türk tarihini bir Avusturyalı, Hammer, Türkçe’nin ilk lügatını Redhouse yazar. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Bir savaşın başlangıcını, bir mareşalin doğum veya bir hükümdarın tahta geçiş tarihlerini bilmek hiç önemli değildir. Tarihin amacı tarihsel olayları doğuran ve gerektiren sebepleri öğrenmek ve araştırmaktır. Metodu; önemli ve yararlı olanı saklamak, önemsiz ayrıntıları ise unutmak. (KAVGAM – ADOLF HİTLER)
• Tarih, çatışmaları, ve genellikle, birlik tohumlarının yeşerdiği son toprak olan politikayı ön plana getirdi; fakat bir cephede savaş devam ederken, diğer yüz sahada düşmanla ticaret yapılıyor, fikir ve sanat formları, dinî inanışlar mübadele ediliyordu. (KÜTLELERİN İSYANI – ORTEGA Y GASSET)
• Bizi ilgilendiren, şu ya da bu zamanda ortaya çıkan tarihi olayların ne olduğu değil, ortaya çıkmakla neyi temsil ettiği, neyi gösterdiğidir. (BATININ ÇÖKÜŞÜ – OSWALD SPENGLER)
• Tarihin insan ve millet için en önemli rolü hafıza fonksiyonu taşımasıdır… Sosyal ilimlerin asıl malzemesi tarihtir… Bir milletin şimdiki ve gelecekteki imkân ve kabiliyetleri hakkında fikir sahibi olması büyük ölçüde onun tarih anlayışına göre belirlenecektir. (SOSYAL MESELELER VE AYDINLAR – EROL GÜNGÖR)
• Seyahatlere çok zaman harcanınca insan kendi memleketine yabancı olur; geçmiş yüzyıllarda yapılan şeylere fazla merak gösterince de insan umumiyetle kendi yüzyılında olup bitenlerden pek bilgisiz kalır. (METOT ÜZERİNE KONUŞMA – DESCARTES)
• Tarih, eserlerini iki defa oynarmış: Önce trajedi, sonra komedi olarak. Roma’nın kazları heybetli bir trajedinin kahramanıydılar, bizimkiler tatsız bir komedyanın aktörleri. (BU ÜLKE – CEMİL MERİÇ)
• Bütün tarih ferdî namusla içtimaî namussuzluk arasındaki uçurumu gösteren delillerle dolu. Tırnağın ve dişin yerine söz ve kalem geçmiştir. Tarihteki tekâmül bundan ibarettir. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Goethe: Üçbin yıllık geçmişinin hesabını yapamayan insan geleceğin hesabını yapamaz. (SOFİ’NİN DÜNYASI – JOSTEİN GAARDER)
• Maziyi tanımak istikbal için en büyük teminattır. İstikbal maziden doğacaktır, mazinin bütünü ile kavranmasından. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)
• Tarih dönüşleri olmadan ilerler. (SOSYOLOJİ NOTLARI VE KONFERANSLAR – CEMİL MERİÇ)

Seçme Eserlerden Seçme Tesbitler: FAYDALANILAN KİTAPLARIN KÜNYELERİ